Theo báo cáo Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, HIV/AIDS vẫn đang là gánh nặng bệnh tật tại Việt Nam. Một điều hết sức đáng lưu ý là lây nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tinh dục đồng giới gia tăng nhanh trong những năm gần đây.
Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới tăng nhanh
Trước đây, lây nhiễm HIV ở Việt Nam chủ yếu qua đường máu ở nhóm nghiện chích ma túy và lây qua đường tình dục ở nhóm phụ nữ mại dâm. Tuy nhiên, lây truyền qua đường quan hệ tình dục ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) đang có xu hướng tăng mạnh trong những năm gần đây. Năm 2014, tỷ lệ nhiễm HIV trung bình trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới là 6,7%, đến năm 2017 tăng lên 12,2% và đến năm 2020 là 13,3%. Nam quan hệ tình dục đồng giới đang được cảnh báo là một trong những nhóm nguy cơ chính của dịch HIV tại Việt Nam hiện nay.
Một số địa phương người nhiễm HIV mới được phát hiện có tới hơn 50% là nhóm MSM và MSM được dự báo có thể trở thành nhóm chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng số người nhiễm mới HIV được ước tính hàng năm trong thời gian tới.
Một số nguyên nhân làm tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới tăng nhanh
Có rất nhiều lý do có rất nhiều và sau đây là một số các lý do theo các nhà chuyên môn nghiên cứu về hành vi của nhóm MSM đã chỉ ra một số nguyên nhân cơ bản sau:
- Hành vi tình dục của người nam có quan hệ tình dục với nam chủ yếu qua đường hậu môn: Hành vi tình dục của MSM có thể rất đa dạng, bao gồm quan hệ tình dục qua đường miệng, đường hậu môn, và thủ dâm cho nhau. Theo truyền thống, quan hệ tình dục của người MSM và đồng tính nam là giao hợp qua hậu môn.
Hành vi tình dục phổ biến và có ý nghĩa quan trọng đến sức khỏe cộng đồng là giao hợp qua hậu môn. Một người đàn ông (có vai trò là top) sẽ đưa dương vật của mình vào hậu môn của một người nam khác (người này có vai trò bottom hay bót) trong quá trình giao hợp. Người có vai trò top có cảm nhận khoái cảm từ cảm giác ở dương vật, người có vai trò bot có cảm nhận khoái cảm từ các tận cùng thần kinh ở hậu môn và thông qua kích thích gián tiếp tuyến tiền liệt ở nam giới. Do ở hậu môn có cơ vòng hậu môn co thắt thường xuyên nên việc giao hợp qua hậu môn có thể gây đau đớn hay khó khăn đối với nhiều người. Để giúp cho việc giao hợp qua hậu môn dễ dàng và ít chấn thương hơn, các cặp bạn tình có thể sử dụng chất bôi trơn. Một số người ở vai trò bottom sử dụng các hợp chất nitrite (như amyl nitrite với tên lóng là popper) để giãn cơ vòng hậu môn để giao hợp dễ dàng hơn. Ngoài ra popper còn làm tăng cảm giác ham muốn và khoái cảm. Người ở vai trò top cũng có thể dùng popper để tạo cảm giác phê và tăng ham muốn nhưng ít sử dụng hơn do popper làm giảm khả năng cương cứng. Quan hệ tình dục qua hậu môn, nếu không áp dụng biện pháp bảo vệ, làm tăng nguy cơ nhiễm một số bệnh lây truyền qua tình dục như nhiễm HIV, chlamydia, lậu, herpes…, bệnh qua đường máu như viêm gan C, viêm gan B và nguy cơ ung thư hậu môn trực tràng do nhiễm virus u nhú người (HPV) và nhiều bệnh truyền nhiễm khác như viêm gan A, thương hàn, salmonella, shigella, amip, E. coli… Nguy cơ lây nhiễm HIV qua giao hợp qua đường hậu môn cao hơn so với giao hợp qua âm đạo. Nguyên nhân là do niêm mạc ở trực tràng dễ bị tổn thương và dễ bị virus xâm nhập hơn so với niêm mạc âm đạo.
Những người có quan hệ tình dục linh hoạt là động lực rất quan trọng lây truyền HIV ở cộng đồng MSM. Khi đóng vai trò bot, những người này lại có nguy cơ bị nhiễm HIV cao và khi bị nhiễm HIV thì ở vị trí top, những người này lại là nguồn lây HIV cho những người khác. Các hình thức quan hệ tình dục khác bao gồm tình dục qua miệng, cọ dương vật vào nhau, hay thủ dâm lẫn nhau. Những hình thức này có thể có nguy cơ lây nhiễm HIV thấp khi quan hệ tình dục theo đường hậu môn.
- Số lượng bạn tình của MSM: Số lượng bạn tình của MSM thay đổi theo từng cá nhân và trung bình số lượng bạn tình của MSM thay đổi theo thời gian. Các báo cáo tại Hoa Kỳ cho thấy MSM có số bạn tình đồng thời cao hơn và tỉ lệ có quan hệ tình dục không bảo vệ cao hơn so với nhóm chỉ quan hệ tình dục khác giới. Ở một số quốc gia có những quán bar dành cho người đồng tính nam, hiệu sách dành cho người đồng tính nam, rạp hát, các khu nghỉ dưỡng, các lễ hội âm nhạc cho cộng đồng đồng tính. Đây là nơi các MSM có thể tham gia các hoạt động tình dục với nhiều bạn tình.
- Sử dụng chất liên quan đến tình dục: Là việc sử dụng chất ngay trước và trong khi quan hệ tình dục để khởi đầu, duy trì hoặc cải thiện chất lượng của quan hệ tình dục, có thể xảy ra ở cả người nam và người nữ, kể cả người đồng tính và dị tính. Các con số ước lượng tỉ lệ người sử dụng chất liên quan đến hành vi tình dục là không chính xác do sai lệch chọn mẫu và do mức độ chân thật của câu trả lời. Tuy nhiên điều mà mọi nghiên cứu đều công nhận là tỉ lệ sử dụng chất liên quan đến tình dục thường xảy ra ở nam nhiều hơn nữ. Các chất thường sử dụng như cần sa, methamphetamine, popper hay viagra và thường xảy ra ở người nam đồng tính hơn người nam dị tính như GHB, ketamine và các chất kích thích như methamphetamine, mephedrone, MDMA, cocaine, popper và viagra. Sở dĩ ở MSM tỉ lệ sử dụng chất cao là do quan hệ tình dục ở nhóm này có nhiều rào cản và những người MSM muốn sử dụng chất để vượt qua các rào cản và có cảm nhận khác biệt. Những rào cản có thể là rào cản về tâm lí (như tự cảm thấy khởi đầu quan hệ tình dục đồng giới có vẻ khó khăn hơn quan hệ tình dục khác giới); về xã hội (hai người có quan hệ tình dục đồng giới cảm thấy mình có thể bị kì thị về hành vi này); về thể chất (giao hợp qua hậu môn có thể bị đau hơn so với quan hệ qua âm đạo, đòi hỏi dương vật phải cương cứng hơn). MSM cũng muốn thực hành những hành vi khác biệt (như đưa nắm tay vào hậu môn hoặc các bạo hành tình dục khác) và mong muốn có những cảm xúc đặc biệt nên dễ dàng bị lôi kéo vào sử dụng chất, kể cả chất có tính chất hướng thần và không hướng thần.
