Sáng ngày 15.02, tại thành phố Cần Thơ, Cục Phòng, chống HIV/AIDS tổ chức hội nghị sơ hết 6 tháng triển khai mô hình thí điểm mua sắm dịch vụ HIV/AIDS do các tổ chức xã hội cung cấp nhằm chia sẻ những thuận lợi, khó khăn, những bài học kinh nghiệm đồng thời xây dựng kế hoạch cho thời gian tới.
Hội nghị do PGS.TS. Phan Thị Thu Hương chủ trì với sự tham dự của Lãnh đạo Sở Y tế, Lãnh đạo Trung tâm Kiểm soát bệnh tật và doanh nghiệp xã hội của 9 tỉnh tham gia Đề án thí điểm: Điện Biên, Nghệ An, Đồng Nai, Tây Ninh, Tiền Giang, Hải Phòng, Bình Dương, Cần Thơ, Kiên Giang.
Hội nghị có sự tham dự của bà Nguyễn Thị Hương, đại diện Cục Quản lý Giá - Bộ Tài chính. Về phía các tổ chức quốc tế, có sự tham dự của bà Maria Elena Fillio Borromeo, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam; ông Randolph Augustin, Giám đốc Phòng Y tế dự án USAID Việt Nam; Bà Asia Nguyễn, chuyên gia cao cấp tổ chức CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam cùng đại diện các tổ chức: EpiC FHI360; LHSS; LIFE.
Phát biểu khai mạc hội thảo, PGS.TS Phan Thị Thu Hương đánh giá cao sự tham gia của khối các tổ chức cộng đồng tham gia vào cung cấp dịch vụ HIV/AIDS, đồng thời biểu dương sự nỗ lực của 9 tỉnh thành tham gia chương trình thí điểm. Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS ước tính, các tổ chức xã hội có thể đóng góp từ 25 - 50% trong việc cung cấp một số dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS. Chính vì vậy cần mở rộng việc thực hiện mô hình hợp đồng xã hội thực hiện phòng chống HIV/AIDS. Trong đó Nhà nước cần đưa ra các quy định về tiêu chuẩn, điều kiện và hỗ trợ để các tổ chức xã hội có thể tham gia cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS. Bố trí nguồn lực và tạo môi trường pháp lý thuận lợi để các tổ chức xã hội ký hợp đồng và sử dụng nguồn vốn ngân sách trong cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS.
Đề án thí điểm mua sắm dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS do các tổ chức xã hội cung cấp (Hợp đồng xã hội) giai đoạn 2022-2024 đã được Bộ Y tế ký ban hành tại Quyết định số 5466/QĐ-BYT ngày 29/11/2021. Ngày 10/3/2022, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã ban hành hướng dẫn triển khai thí điểm mô hình Hợp đồng xã hội tại QĐ số 40/QĐ-AIDS. Trong thời gian này, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã phối hợp chặt chẽ cùng các đối tác thực hiện các cuộc họp kỹ thuật quan trọng, hoàn thiện tính giá các gói dịch vụ thí điểm, tổ chức hội thảo khởi động triển khai thí điểm chương trình, đồng thời hỗ trợ kĩ thuật và nâng cao năng lực trực tiếp cho các cơ quan đầu mối tỉnh và các tổ chức cộng đồng, doanh nghiệp xã hội; xây dựng hệ thống theo dõi báo cáo trực tuyến.
Đại diện tỉnh Nghệ An báo cáo tại Hội nghị
Hiện tại đã có 5 tỉnh ký được hợp đồng với các tổ chức xã hội trên tổng số 9 tỉnh tham gia thí điểm, bao gồm : Điện Biên, Nghệ An, Đồng Nai, Tây Ninh, Tiền Giang. Việc thí điểm mô hình này giúp Việt Nam có kinh nghiệm thực tiễn, cũng như thông tin và bằng chứng phục vụ việc xây dựng cơ chế, chính sách mua sắm dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS với các tổ chức xã hội từ nguồn ngân sách nhà nước.
Trong giai đoạn năm 2023-2024, Cục Phòng, chống HIV/AIDS sẽ tiếp tục tiến hành triển khai mô hình trên 9 tỉnh thành được lựa chọn, đặc biệt là 4 tỉnh mới triển khai năm 2023 (Hải Phòng, Bình Dương, Kiên Giang, Cần Thơ), liên tục theo dõi, đánh giá và chia sẻ kinh nghiệm thực hiện chương trình. Ngoài ra tiến hành các hoạt động vận động để các cấp thẩm quyền phê duyệt & ban hành các văn bản đã xây dựng.
Tại Hội nghị, Ths. Bs. Đỗ Hữu Thủy, Phó Trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV cho biết: Điều thuận lợi của mô hình là Đề án được Bộ Y tế phê duyệt tạo cơ sở pháp lý cho việc triển khai chương trình. Với các tỉnh mới, Bộ Y tế đã có văn bản gửi UBND tỉnh, thành phố đồng thuận phối hợp triển khai đề án thí điểm. Hướng dẫn chi tiết đã được phổ biến và chỉ đạo của Cục Phòng chống HIV/AIDS là cơ sở để các tỉnh và dự án lập kế hoạch triển khai. Định mức chi trả “không thấp hơn” một số định mức các dự án đang triển khai cũng được coi là một lợi thế quan trọng giúp các DNXH cân nhắc và đầu tư vào mô hình thí điểm này.
Các tỉnh được lựa chọn triển khai thí điểm cam kết cao, nhiệt tình, đặc biệt là vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Sở Y tế. CDC các tỉnh có kinh nghiệm trong triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, có đủ năng lực để triển khai các hoạt động thí điểm. Đồng thời, các CBO/DNXH sẵn sàng tham gia thí điểm dù đây là hoạt động mới và có nhiều khó khăn. Có sự hỗ trợ cả về kinh phí và kỹ thuật của các tổ chức quốc tế.
Bên cạnh những thuận lợi, Ts. Dương Thúy Anh, Phó Chánh Văn phòng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Có nhiều khó khăn và rào cản đến quá trình triển khai một mô hình thí điểm này. Việc phê duyệt kế hoạch của một số tỉnh mất nhiều thời gian. Tình trạng e dè, thận trọng trong “mua sắm, đấu thầu” hậu COVID-19 ảnh hưởng rất lớn đến tiến độ triển khai đề án. Các hoạt động nâng cao năng lực cho các tổ chức xã hội tại một số tỉnh còn chậm so với tiến độ. Hầu hết các tỉnh đã triển khai đều thực hiện “đặt hàng” do vậy cơ chế “đấu thầu” chưa được thí điểm. Chỉ có Nghệ An là triển khai mô hình “Đấu thầu”.
Ngoài ra, việc xác minh “kết quả đầu ra” nhất là các trường hợp ca dương tính ngoại tỉnh mất rất nhiều thời gian, dẫn đến tiến độ chi trả hợp đồng hàng tháng bị chậm. Một số thủ tục thanh toán còn được các CBO/DNXH cho là “rườm rà” cần giảm bớt. Đối với các tỉnh nhận hỗ trợ từ dự án EpiC/FHI 360: hiện không có cơ chế tạm ứng, mà DNXH phải tự tạm ứng chi phí để chi trước và hoàn ứng sau. Một số tỉnh vừa thực hiện thí điểm HĐXH, vừa tiếp tục các dự án hỗ trợ (PEPFAR, Quỹ Toàn Cầu) với cơ chế chi trả khác nhau. Dự kiến các hoạt động “xây dựng cơ chế chính sách” giai đoạn tới sẽ còn gặp nhiều khó khăn.
Bà Maria Elena Fillio Borromeo, Giám đốc quốc gia UNAIDS tại Việt Nam đánh giá cao những việc Việt Nam đã và đang thực hiện. Bà cho biết: việc huy động các tổ chức cộng đồng tham gia vào công tác phòng, chống HIV/AIDS từ nguồn Ngân sách Nhà nước - là chiến lược phù hợp với toàn cầu. UNAIDS sẽ tiếp tục hỗ trợ kỹ thuật cũng như nỗ lực vận động chính sách dựa trên các bằng chứng được đưa ra. Bà cam kết: UNAIDS sẽ tiếp tục đồng hành với Chính phủ Việt Nam trên hành trình này.
Bà Asia Nguyễn, chuyên gia cao cấp tổ chức CDC Hoa Kỳ tại Việt Nam đánh giá cao vai trò điều hành của Cục PC HIV/AIDS trong triển khai thí điểm
Ông Randolph Augustin, Giám đốc Phòng Y tế dự án USAID Việt Nam cho biết: Mặc dù có khó khăn, thách thức nhưng với sự trao đổi cởi mở, thẳng thắn tại Hội nghị hôm nay, ông tin chắc rằng chúng ta có thể tìm ra giải pháp. Ông thể hiện cam kết: USAID sẽ luôn sát cánh cùng Việt Nam để tiếp tục đồng hành, quản lý các đối tác triển khai để thí điểm được thành công.
Phát biểu bế mạc Hội nghị, Cục trưởng Phan Thị Thu Hương khẳng định: chương trình thí điểm mô hình Hợp đồng xã hội đã cho thấy những bước tiến quan trọng của Việt Nam hướng đến kiểm soát dịch vào 2030, đồng thời cũng là một tiền đề quan trọng trong việc chuyển dịch từ nguồn hỗ trợ quốc tế sang nguồn ngân sách nhà nước trong những năm tới. Tuy nhiên, việc thực hiện mô hình thí điểm mua sắm dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS cũng còn những rào cản ban đầu, cần sự chung tay của các Bộ, ban ngành, các tổ chức quốc tế & DNXH vượt qua khó khăn trong giai đoạn này. Bà cũng trân trọng cảm ơn và mong muốn các đối tác quốc tế tiếp tục đồng hành cùng Cục để tháo gỡ những khó khăn; các tỉnh tiếp tục giữ lửa, tiếp tục triển khai để có kết quả tốt nhất trong quá trình thí điểm./.
