Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP) là một trong những can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV hiệu quả hiện nay. Việt Nam đã triển khai biện pháp này tại 28 tỉnh, thành phố với hơn 30.000 người đã sử dụng. Ngoài việc khách hàng đến cơ sở y tế để đăng ký và sử dụng dịch vụ, hiện nay khách hàng có thể tiếp cận với PrEP qua dịch vụ được cung cấp lưu động.
Dịch vụ lưu động điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP) là gì?
Dịch vụ lưu động điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc ARV (PrEP) cho người có nguy cơ cao nhiễm HIV (sau đây viết tắt là điều trị PrEP lưu động) là dịch vụ y tế được thực hiện tại các địa điểm bên ngoài cơ sở y tế phù hợp với khách hàng hoặc tại một nơi thuận lợi với một nhóm khách hàng mà do hoàn cảnh hoặc lý do nào đó họ không tiếp cận được với dịch vụ điều trị PrEP tại các cơ sở y tế.
Theo hướng dẫn cung cấp dịch vụ lưu động điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP) của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế để cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động, các cơ sở cung cấp dịch vụ cần đáp ứng được các nguyên tắc sau:
- Cơ sở cung cấp điều trị PrEP lưu động là cơ sở y tế đã được cấp phép hoạt động theo quy định của Luật khám bệnh, chữa bệnh.
- Cơ sở cung cấp điều trị PrEP lưu động cần xây dựng kế hoạch về điều trị PrEP lưu động và được Sở Y tế đồng ý bằng văn bản.
- Cơ sở cung cấp điều trị PrEP lưu động phải bảo mật thông tin của khách hàng theo đúng quy định của pháp luật.
- Điều trị PrEP lưu động được cung cấp dựa trên sự tự nguyện tham gia của khách hàng và hoàn toàn miễn phí bao gồm cả thuốc ARV
- Việc quản lý hồ sơ khách hàng điều trị PrEP lưu động phải được thực hiện tại cơ sở y tế tổ chức điều trị PrEP lưu động
- Cung cấp điều trị PrEP lưu động cần có sự phối hợp xuyên suốt trước, trong và sau đợt lưu động giữa cơ sở y tế cung cấp dịch vụ lưu động, các nhóm hỗ trợ cộng đồng, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật các tỉnh, thành phố và các đơn vị liên quan.
Việc chọn địa điểm để cung cấp điều trị PrEP lưu động cũng sẽ rất quan trọng, các địa điểm phù hợp với đối tượng khách hàng đích thường là: (1) Phòng y tế tại trường đại học, cao đẳng, trung cấp dạy nghề; (2) Phòng y tế tại khu công nghiệp, khu chế xuất; (3) Phòng y tế của trại giam, trại tạm giam, cơ sở giáo dục bắt buộc, trường giáo dưỡng; (4) Các sự kiện truyền thông hoặc nơi tập trung nhiều người có nguy cơ cao có thể phù hợp để cung cấp dịch vụ PrEP tại chỗ; (5) Các cơ sở dịch vụ giải trí, nhà riêng, xe lưu động hoặc các địa điểm khác phù hợp với đối tượng nguy cơ cao nhiễm HIV cần điều trị PrEP.
Một số điều kiện cần thiết để cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động
Về cơ sở vật chất: Để thực hiện cung cấp điều trị PrEP lưu động tại các địa điểm ngoài cơ sở y tế thì địa điểm này phải đáp ứng các điều kiện (1) Có không gian cho khám bệnh, tư vấn, xét nghiệm và cấp phát thuốc trong điều trị PrEP; (2) Bảo đảm các điều kiện về kiểm soát nhiễm khuẩn, an toàn bức xạ, quản lý chất thải y tế, phòng cháy, chữa cháy theo quy định của pháp luật; (3) Bảo đảm các điều kiện về riêng tư và bảo mật thông tin khách hàng theo quy định của pháp luật; (4) Bảo đảm đủ điện, nước và các điều kiện phục vụ khám và điều trị PrEP.
Về nhân sự: Người chịu trách nhiệm chuyên môn kỹ thuật của đội khám và điều trị PrEP lưu động phải có chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh do Bộ Y tế hoặc Sở Y tế cấp theo quy định của pháp luật và phạm vi chuyên môn ghi trong chứng chỉ hành nghề phù hợp với điều trị PrEP. Các thành viên khác của đội khám và điều trị PrEP lưu động phải có chứng chỉ hành nghề. Trường hợp thành viên trực tiếp tham gia khám bệnh, chữa bệnh nhưng không thuộc diện phải có chứng chỉ hành nghề theo quy định của pháp luật phải được đào tạo, tập huấn phù hợp phạm vi chuyên môn được phân công. Trường hợp có thực hiện cấp phát thuốc thì người cấp phát thuốc phải có bằng cấp chuyên môn tối thiểu là dược tá hoặc bác sĩ có chứng chỉ hành nghề.
Về trang thiết bị y tế và thuốc: Nhóm lưu động phải có đủ trang thiết bị và hộp thuốc chống choáng, thuốc cấp cứu và thuốc chữa bệnh phù hợp với phạm vi hoạt động chuyên môn về điều trị PrEP. Trang thiết bị phục vụ điều trị PrEP lưu động phải có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng, thuốc ARV để phục vụ điều trị PrEP phải nằm trong danh mục được phép lưu hành tại Việt Nam và còn thời hạn sử dụng.
Về hoạt động chuyên môn: Thực hiện đúng các quy định về chuyên môn kỹ thuật và phạm vi hoạt động chuyên môn được Bộ Y tế, Sở Y tế cho phép. Cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động cần đảm bảo quy trình khám và điều trị PrEP tuân theo quy trình chuyên môn tại Chương III, Hướng dẫn Điều trị và chăm sóc HIV/AIDS do Bộ Y tế ban hành tại Quyết định số 5456/QĐ-BYT ngày 19/11/2019.
Một số các điều kiện khác: Việc thực hiện cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động tại phòng y tế của các đơn vị như trường đại học, cao đẳng, trung cấp, trường nghề, khu công nghiệp, chế xuất… cần được các đơn vị đó đồng ý bằng văn bản. Việc thực hiện cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động tại địa điểm khác ngoài cơ sở y tế mà không thuộc các địa điểm nêu trên cần được Uỷ ban nhân dân xã, phường, thị trấn nơi thực hiện điều trị PrEP lưu động đồng ý bằng văn bản.
Như vậy, Cơ sở cung cấp điều trị PrEP lưu động nên là các cơ sở cung cấp điều trị PrEP cố định tại các cơ sở y tế và xây dựng kế hoạch để mở rộng các đợt cung cấp dịch vụ sẽ là thuận lợi không chỉ cho khách hàng mà cho cả người cung cấp dịch vụ. Cơ sở y tế thực hiện cung cấp điều trị PrEP lưu động theo hình thức đội khám và điều trị PrEP lưu động.
Tuy nhiên, để tổ chức cung cấp dịch vụ PrEP lưu động có hiệu quả các cơ sở cung cấp dịch vụ rất cần liên kết và phối hợp với nhóm hỗ trợ cộng đồng và nơi nhận dịch vụ lưu động (khu công nghiệp, trường đại học, cơ sở cung cấp dịch vụ giải trí, các điểm nóng về hoạt động mại dâm và tiêm chích ma túy, …) để tổ chức. Nên chọn ít nhất một cộng tác viên là người đầu mối liên lạc và hỗ trợ cho các hoạt động tổ chức dịch vụ lưu động, đồng thời cần xây dựng và thống nhất kế hoạch tổ chức buổi dịch vụ lưu động với cơ sở y tế và nhóm hỗ trợ cộng đồng để tư vấn và giới thiệu khách hàng đăng ký dịch vụ PrEP lưu động. Nhóm hỗ trợ cộng đồng cũng sẽ phối hợp với nơi nhận dịch vụ PrEP lưu động lập danh sách khách hàng sẽ nhận dịch vụ của mỗi đợt lưu động và có kế hoạch tiếp đón trong trường hợp có khách hàng chưa đăng ký tới, đồng thời thông báo cho khách hàng thời gian cung cấp dịch vụ điều trị PrEP lưu động và nhắc họ cầm theo chứng minh thư nhân dân hoặc thẻ căn cước công dân hoặc giấy tờ tùy thân.
