Từ ngày 4-7/6, tại Thái Lan, Văn phòng Chương trình Phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS (UNAIDS) khu vực châu Á-Thái Bình Dương, phối hợp với Mạng lưới người sống với HIV châu Á -Thái Bình Dương (APN+) và Nhóm y tế và HIV của Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP), Trung tâm khu vực Bangkok tổ chức hội thảo khu vực Đông Nam Á về kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV "Tiến bộ, thách thức và cơ hội trong môi trường tư pháp".
Tham dự chương trình có Ông Eamonn Murphy, Giám đốc UNAIDS khu vực châu Á-Thái Bình Dương, Ông Quinten Lataire, Quyền Giám đốc Quốc gia, UNAIDS Việt Nam. Cùng tham dự còn có đại diện Cục Phòng, chống HIV/AIDS, cơ quan báo chí tại Việt Nam và đại biểu đến từ Campuchia, Indonesia, Lào, Philippines, Thái Lan và Việt Nam.
Phát biểu tại cuộc họp Ông Quinten Lataire, Quyền Giám đốc Quốc gia, UNAIDS Việt Nam nhấn mạnh, kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV là những rào cản quan trọng trong cung cấp dịch vụ HIV. Việc xóa bỏ tất cả các hình thức kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV là nền tảng để đạt được các Mục tiêu và chỉ tiêu Phát triển Bền vững vào năm 2030, bao gồm cả việc chấm dứt dịch bệnh AIDS.
Ông Quinten Lataire, Quyền Giám đốc Quốc gia, UNAIDS Việt Nam
Hội thảo nhằm đánh giá tiến độ, chia sẻ kinh nghiệm và thảo luận về hiệu quả chiến lược nhằm giải quyết sự kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV và tăng cường hợp tác giữa các bên liên quan bao gồm những người sống chung với HIV, các nhóm quần thể đích và các bên liên quan trong ngành tư pháp. Theo ông Quinten Lataire, Quyền Giám đốc Quốc gia, UNAIDS Việt Nam, khi môi trường pháp lý và chính sách mang tính hỗ trợ đối với các nhóm đích, thì kỳ thị và phân biệt đối xử sẽ giảm đi, dẫn đến ít rào cản hơn trong việc tiếp cận và sử dụng các dịch vụ phòng chống HIV. Theo đó, số ca nhiễm HIV mới sẽ giảm dần, dẫn đến đáp ứng với HIV được hiệu quả hơn.
Phát biểu tại hội thảo Giám đốc UNAIDS khu vực châu Á-Thái Bình Dương Eamonn Murphy cho biết, diễn biến của dịch HIV/AIDS đã có nhiều sự thay đổi ở các nước trong khu vực. Có nhiều nước, tỉ lệ nhiễm mới đang gia tăng và đặc biệt là gia tăng cao trong nhóm trẻ dưới 25 tuổi.
Hiện nay, có khoảng 20% người ở các quốc gia trong khu vực nhiễm bệnh chưa được trang bị đầy đủ thông tin, chưa tiếp cận dịch vụ xét nghiệm và số người nhiễm HIV tiếp cận dịch vụ điều trị còn thấp. Khoảng 16% người dân ở khu vực Đông Nam Á được chẩn đoán nhiễm nhưng không được điều trị là tỉ lệ cao trên thế giới, chỉ sau khu vực châu Phi.
Đồng thời theo ông Eamonn Murphy, mục tiêu 10-10-10 đầy tham vọng nhằm xóa bỏ các rào cản pháp lý và chính sách từ chối hoặc hạn chế khả năng tiếp cận dịch vụ, bất bình đẳng giới và bạo lực cũng như kỳ thị và phân biệt đối xử nêu rõ rằng đến năm 2025, chưa đến 10% số người nhiễm HIV và các nhóm dân số nguy cơ cao còn bị kỳ thị và phân biệt đối xử. Điều này có nghĩa là cần phải đạt được tiến bộ để xóa bỏ kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV trong hoạt động ứng phó với HIV.
Để phân biệt đối xử với người nhiễm HIV chỉ là quá khứ
Trong những năm qua Cục Phòng chống HIV/AIDS đã nỗ lực phối hợp với các dự án, tổ chức quốc tế, các nhóm dựa vào cộng đồng mở rộng tối đa các dịch vụ tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng.
Bên cạnh việc cung cấp dịch vụ xét nghiệm sàng lọc HIV tại hơn 1.300 cơ sở y tế, còn cung cấp sinh phẩm tự xét nghiệm HIV thông qua các nhóm dựa vào cộng đồng và thông qua trang web trực tuyến: tuxetnghiem.vn cho 29 tỉnh/thành phố trọng điểm, xét nghiệm nhiễm mới đã được triển khai tại 35 tỉnh/thành phố trên cả nước.
Đánh giá cao về vai trò của y tế tư nhân, sự hợp tác của các đồng đẳng viên (CBO), ông Quinten Lataire cho biết, các tổ chức của cộng đồng và cơ sở chăm sóc sức khỏe tư nhân có vai trò rất quan trọng. Các tổ chức cộng đồng (CBO) và các cơ sở chăm sóc sức khỏe tư nhân có thể giúp bổ sung, hỗ trợ để lấp vào các khoảng trống trong việc đáp ứng các nhu cầu đa dạng của khách hàng trong sử dụng các dịch vụ phòng, chống HIV. Các phòng khám y tế tư nhân và CBO có thể có giờ cung cấp dịch vụ linh hoạt kể cả ngoài giờ làm việc tiêu chuẩn hoặc họ có thể cung cấp hỗ trợ, tư vấn đồng đẳng trực tuyến. Nhờ đó, họ giúp bảo đảm rằng chúng ta không bỏ ai lại phía sau trong đáp ứng với HIV.
Các khối tư nhân, doanh nghiệp xã hội, cộng đồng, nhóm hỗ trợ nâng cao chất lượng dịch vụ y tế (CAB), các câu lạc bộ phòng, chống HIV/AIDS, mạng lưới người dễ bị lây nhiễm HIV tại cộng đồng dân cư cùng tham gia mạnh mẽ vào chương trình phòng, chống HIV/AIDS.
Hơn 800 nhóm, câu lạc bộ phòng, chống HIV/AIDS và các nhóm đồng đẳng tại các địa phương không chỉ tham gia nâng cao chất lượng dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS mà còn góp phần làm giảm kỳ thị và phân biệt đối xử liên quan đến HIV/AIDS.
Nhiều năm qua, Cục đã phối hợp với Mạng lưới người sống chung với HIV Việt Nam (VNP+) và các đối tác thực hiện nghiên cứu về chỉ số kỳ thị vòng 1, 2, 3 để làm cơ sở cho việc xây dựng các can thiệp giảm kỳ thị và phân biệt đối xử cho phù hợp với tình hình thực tế.
Từ nhiều năm qua, các nguồn tài trợ cho công tác phòng, chống HIV/AIDS đã giảm mạnh. Việc cấp phát thuốc điều trị ARV, điều trị dự phòng PrEP đều thông qua bảo hiểm y tế. Tuy nhiên, để có những biện pháp can thiệp hiệu quả, thì nguồn tài chính bền vững rất quan trọng cho sự thành công lâu dài của các chương trình phòng, chống HIV/AIDS.
Chia sẻ về vai trò của UNAIDS trong việc tăng cường đầu tư cho các nỗ lực đáp ứng với HIV trong khu vực và ở Việt Nam, ông Quinten Lataire cho hay, các quốc gia đang ở các giai đoạn khác nhau trong việc đáp ứng với HIV. Việt Nam đã cho khu vực và thế giới thấy những tiến bộ và thành tựu đáng kể trong phòng, chống HIV/AIDS. Trong bối cảnh suy giảm nguồn lực cho phòng, chống HIV toàn cầu, nhu cầu về đầu tư bằng nguồn lực trong nước ngày càng tăng, đặc biệt là cho các can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV.
Các nguồn tài chính này cần được bảo đảm ở cả cấp quốc gia và cấp địa phương, theo cách phù hợp với việc phân cấp đã và đang diễn ra trong hệ thống y tế của Việt Nam. Bảo đảm đủ kinh phí ở cấp địa phương cho các hoạt động phòng, chống HIV là vô cùng cần thiết để bảo đảm bao phủ được toàn diện tất cả các can thiệp dự phòng và điều trị HIV trên phạm vi toàn quốc.
Bên cạnh đó, phải gỡ bỏ các rào cản để những người trẻ có thể tham gia nhiều hơn và có ý nghĩa hơn nữa trong quá trình giảm lây nhiễm HIV trong nhóm trẻ, hỗ trợ giúp đỡ người sống chung với HIV, để có thể đạt được các mục tiêu quốc gia và cam kết với quốc tế về dự phòng và điều trị HIV.
Chúng ta phải giúp những người sống với và chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi HIV được tiếp cận công bằng và bình đẳng đến các dịch vụ phòng chống HIV, không để ai bị bỏ lại phía sau trong dự phòng và điều trị, hoàn thiện khung pháp lý để có các biện pháp chế tài đầy đủ đối với những hành động mang tính kỳ thị, phân biệt đối xử.
Ngoài ra, cần phải có sự hỗ trợ về tài chính được phân bổ rộng khắp, bền vững cho công tác phòng, chống HIV/AIDS và các bệnh lý khác liên quan đến HIV.
Tại hội thảo, các nhà báo ở 6 quốc gia tham dự đã đồng thuận về cách sử dụng từ ngữ, thuật ngữ trên truyền thông, báo chí về người sống chung với HIV và các nhóm chịu ảnh hưởng nhiều nhất bởi HIV; tránh sử dụng những từ ngữ gây tác động tiêu cực với những cộng đồng này. Điều này đòi hỏi phải có sự tham gia đồng hành của chính các cộng đồng chịu ảnh hưởng bởi HIV, các tổ chức phòng, chống HIV/AIDS, báo chí và các đối tác liên quan.
