Cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) đang là nhóm khách hàng được quan tâm trong chương trình phòng, chống HIV/AIDS do sự gia tăng nhanh chóng cả tỷ lệ hiện nhiễm HIV cũng như tỷ lệ nhiễm mới HIV trong nhóm này. Tuy nhiên muốn can thiệp phòng, chống HIV/AIDS cho nhóm này thì điều quan trọng cần tiếp cận được với cộng đồng MSM.
Nam quan hệ tình dục đồng giới
Nam quan hệ tình dục đồng giới (viết tắt là MSM). Đây là cụm từ viết tắt từ tiếng Anh: Men who have sex with men hoặc males who have sex with males. Là một khái niệm để nhấn mạnh đến hành vi của những người nam có quan hệ tình dục với những người nam khác bất kể bản dạng giới (gender identity) hoặc xu hướng tính dục (sexual orientation) của người đó là gì.
Một người MSM là người có giới tính sinh học là nam giới nhưng có thể có bản dạng giới là nam hoặc là nữ. Người nam có bản dạng giới là nữ có thể có hoặc không có biểu hiện giới là nữ, có nghĩa là có thể ăn mặc như là một người nam hoặc trang điểm, ăn mặc như một người nữ.
MSM có thể có nhiều xu hướng tính dục khác nhau như đồng tính nam (đồng tính luyến ái nam), song tính, toàn tính, dị tính hoặc vô tính. Tuy nhiên phần lớn MSM là người xu hướng tính dục đồng giới. Bởi vì một người nam giới (có nghĩa là có giới tính sinh học là nam) nhưng có sự hấp dẫn tình dục với một người nam giới khác nên mới có hành vi tình dục với người nam. Trong số này những người đồng tính nam có người có bản dạng giới là nam và biểu hiện giới là nam nhưng cũng có người có bản dạng giới là nữ nhưng vẫn có biểu hiện giới tính là nam. Ngoài ra còn có MSM có xu hướng tính dục là song tính hay toàn tính nghĩa là họ vẫn có tình yêu với một người nữ nhưng vẫn có tình yêu với một hoặc nhiều người nam giới khác. Những người này sẽ giao hợp với cả người nam hay nữ trong các hoàn cảnh thích hợp và sẽ có các nguy cơ bị lây nhiễm HIV và các bệnh lây truyền đường tình dục tương tự như các người MSM đồng tính.
Trong nhóm MSM vẫn có người nam dị tính, có thể chỉ yêu, có tình cảm và thu hút tình dục với người nữ nhưng vẫn có thể có quan hệ tình dục với một người nam khác do bị ép buộc, do bán dâm hay tò mò. Thậm chí trong nhóm MSM có những người nam vô tính luyến ái nghĩa là không thích cả nam giới và nữ giới nhưng vẫn có thể có quan hệ tình dục với người nam khác do áp lực của nhóm hoặc do lao động tình dục.
Như vậy, MSM có thể có bản dạng giới và xu hướng tính dục đa dạng. MSM và đồng tính nam là hai khái niệm thuộc các phạm trù khác nhau. MSM nhằm để chỉ về hoạt động tình dục giữa những người nam bất kể xu hướng tính dục của họ. Trong khi đó đồng tính nam là một khái niệm chỉ về xu hướng tính dục và người đồng tính nam có thể có hay không hành vi quan hệ tình dục với người nam (nhiều người nam có xu hướng tính dục đồng tính, có sự thu hút tình dục với người nam khác nhưng chưa bao giờ giao hợp với một người nam khác). Điểm khác biệt này là quan trọng trong truyền thông bởi vì nếu chúng ta đồng nhất MSM với đồng tính nam và chỉ xây dựng các thông điệp truyền thông hướng tới và chỉ tiếp cận đến nhóm đồng tính nam thì sẽ bỏ qua nhiều thành phần quan trọng trong nhóm MSM.
Lí do khiến khái niệm MSM được sử dụng rộng rãi trong dịch tễ học là do hành vi người nam có quan hệ tình dục với người nam mới là hành vi đáng quan tâm về mặt phòng ngừa và giám sát bệnh tật chứ không phải là người đó là đồng tính hay dị tính. Do vậy nên mô tả con người qua hành vi hơn là khuynh hướng tình dục của họ.
Cụm từ “Nam quan hệ tình dục với nam” lần đầu được sử dụng trong cộng đồng những người làm việc y tế công cộng vào những năm 1990 bởi vì hành vi này, dù ở người có xu hướng tính dục đồng tính hoặc có xu hướng tính dục khác, được phát hiện là có liên quan đến một số vấn đề y tế công cộng, nhất là với nguy cơ lây nhiễm HIV.
Làm thế nào để tiếp cận được cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới?
Mặc dù xã hội hiện nay đã có nhiều cởi mở hơn với cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới nhưng vì các lý do văn hóa, sự kỳ thị và phân biệt đối xử….nên đây vẫn là nhóm quần thể ẩn, khó tiếp cận nhất là khi chúng ta muốn tiếp cận để cung cấp cấp các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS bao gồm tiếp cận những người chưa biết tình trạng HIV, người đã có tình trạng HIV âm tính nhưng chưa sử dụng PrEP, người có tình trạng HIV dương tính nhưng chưa điều trị/bỏ trị ARV để cung cấp kiến thức và thông tin về giảm hại ma túy, an toàn tình dục, dự phòng lây nhiễm HIV, cung cấp các vật phẩm giảm hại (bao cao su, chất bôi trơn …) và dụng cụ tự xét nghiệm HIV, tài liệu truyền thông tư vấn sức khỏe tâm trí và hỗ trợ, kết nối họ tiếp cận với các dịch vụ xét nghiệm, dự phòng và điều trị HIV, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, sức khỏe tâm thần, hòa nhập cộng đồng.
Mặc dù có nhiều cách để tiếp cận nhưng cộng đồng MSM thường thuộc nhóm trẻ, thường xuyên sử dụng các kênh mạng xã hội để giao tiếp, kết bạn, tìm kiếm bạn tình, do đó việc sử dụng các mạng xã hội để tiếp cận là chiến lược chính. Dưới đây là một số các kênh online thường được sử dụng để tiếp cận:
- Facebook nhóm: Các nhóm kín/ẩn trên facebook dành riêng cho cộng đồng. Có thể nhờ các bạn trong cộng đồng MSM giới thiệu các nhóm này, đặc biệt các nhóm ẩn chỉ tham gia được khi có lời mời từ thành viên trong nhóm. Ngoài ra có thể tìm các nhóm này theo từ khóa, hastag hoặc bài viết tìm theo từ khóa như HF, 2F, FF, Ice, Khói, biểu tượng 2 ngón tay v.v.
- Twitter: Ứng dụng twitter có 2 layers, thường những người tham gia chỉ thấy được nội dung thông thường, tuy nhiên khi yêu cầu xem nội dung nhạy cảm sẽ được đưa vào layer dành cho các nội dung về tình dục. Bạn có thể tìm các users theo từ khóa như trên.
- Tiktok: Mặc dù các nội dung trên tiktok không thể xác định một người nào đó có thuộc cộng đồng MSM hay không, tuy nhiên có thể tiếp cận thông qua chia sẻ các video về chủ đề liên quan đến sex hoặc chemsex có thể thu hút sự quan tâm của cộng đồng và đính kèm các thông tin để cộng đồng có thể liên hệ (SDT/Zalo/Telegram).
- Zalo: Zalo là ứng dụng chat miễn phí phổ biến tại Việt Nam. Thông thường sau khi làm quen với nhau qua các ứng dụng, các mạng xã hội, cộng đồng sẽ kết bạn qua Zalo để tiện cho việc liên hệ và hẹn hò. Bên cạnh đó, Zalo sẽ cho phép nhắn tin đồng thời tới nhiều người, thuận tiện cho việc nhắn các thông tin, thông điệp tới cộng đồng chemsex. Các nhóm ẩn/kín trên Zalo mặc dù bị hạn chế trong thời gian gần đây nhưng vẫn có thể tiếp cận với các nhóm này qua từ khóa rộng hơn như Gay_tỉnh, LGBTIQ, Top, Bot, Fun, Highfun v.v.
- Grindr App: Đây là app được người MSM sử dụng nhiều nhất để tìm bạn bè và bạn tình. Các đặc điểm dễ nhận ra như tên người dùng, profile có các từ khoa: HF, HI, 2F, FF, ICE, Khói… hoặc/và biểu tượng hai ngón tay (biểu tưởng chiến thắng – victory), ngón tay cái chỉ lên trên, hình viên đá, …
- Blued App: Đây là app được cộng đồng MSM tại Việt Nam sử dụng nhiều nhất, đa phần là các bạn trẻ. App này chủ yếu họ sử dụng để kết bạn, tìm bạn tình không chemsex. Mặc dù vậy, đây cũng là kênh phù hợp để truyền thông thông tin về phòng chống ma túy và tác hại của ma túy cho cộng đồng.
Bên cạnh đó, tiếp cận qua các thủ lĩnh và những người thuộc cộng đồng chemsex cũng là một hình thức quan trọng. Việc tiếp cận qua các địa điểm của cộng đồng, nơi họ thường gặp gỡ trực tiếp như các quán bar, sauna, các quán trà đá, các điểm nóng công cộng cũng có thể áp dụng.
