Dịch HIV trên địa bàn tỉnh An Giang xu hướng tăng trở lại và tăng nhanh trong nhóm nam giới trẻ tuổi từ 15-30, đặc biệt là nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) trẻ. Cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV khó kiểm soát trong nhóm MSM.
Đứng thứ 5 toàn quốc về số trường hợp phát hiện mới nhiễm HIV, An Giang là tỉnh thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long, có chung biên giới với Campuchia dài 104 km về phí Bắc Tây Bắc, với diện tích 3.424 km¬2, dân số là 1.908.352 người, gồm 4 dân tộc: Kinh (94,77%), Khmer (3,95%), Chăm (0,57%), Hoa (0,51%). Toàn tỉnh có 11 huyện, thị xã thành phố gồm 2 Thành phố (Long Xuyên, Châu Đốc), 2 Thị xã (Tịnh Biên, Tân Châu), và 7 Huyện trong đó có 2 huyện miền núi (Tri Tôn, Thoại Sơn), 2 Huyện cù lao (Chợ Mới, Phú Tân) và 3 Huyện đồng bằng (Châu Thành, Châu Phú, An Phú) với 156 xã, phường, thị trấn.
Theo số liệu thống kê, An Giang hiện có khoảng 7.700 người nhiễm HIV đang sống trong cộng đồng. Trong năm 2023, toàn tỉnh ghi nhận 560 trường hợp phát hiện mới HIV dương tính, 158 trường hợp tử vong, đứng thứ 5 toàn quốc về số trường hợp mới phát hiện HIV (sau TPHCM, Hà Nội, Bình Dương và Đồng Nai).
Tính đến ngày 28/5/2024, số người nhiễm HIV đang còn sống là 7.507 trường hợp; tổng số người nhiễm HIV tử vong là 6.082 trường hợp. Trong số xét nghiệm phát hiện mới HIV năm 2023: hơn 80% là nam giới và lây nhiễm qua đường tình dục là 78%. Về phân bổ số ca xét nghiệm phát hiện mới theo địa bàn toàn tỉnh thì cao nhất là TP. Long Xuyên (18.63%), tại huyện Chợ Mới (15.2%) và huyện An Phú (12,3%) và thấp nhất là huyện Tri Tôn (4.2%).
Theo dữ liệu giám sát phát hiện giai đoạn 2000- 2023, dịch HIV tại tỉnh có xu hướng tăng trở lại và gia tăng nhanh trong nhóm nam giới trẻ tuổi từ 15-30, đặc biệt là nhóm MSM trẻ. Cảnh báo nguy cơ lây nhiễm HIV khó kiểm soát trong nhóm MSM do các yếu tố liên quan như: sự di biến động, hành vi quan hệ tình dục không an toàn và thiếu các biện pháp can thiệp hiệu quả. Số trường hợp nhiễm mới HIV trong nhóm MSM chiếm 36.5%.
Hơn 5 nghìn bệnh nhân được điều trị thuốc ARV
Đẩy mạnh công tác phòng, chống HIV/AIDS, ngành y tế tỉnh An Giang tập trung các hoạt động can thiệp giảm hại, dự phòng lây nhiễm HIV; hoạt động điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế Methadone, hoạt động tư vấn xét nghiệm và chăm sóc, điều trị bệnh nhân nhiễm HIV…
Cụ thể, tính đến tháng 4/2024, An Giang có 11 cơ sở y tế điều trị HIV sử dụng thuốc ARV nguồn BHYT. Số người nhiễm HIV đang quản lý điều trị ARV là 5.806, trong đó 88 trẻ em nhiễm HIV, 5.744 người đang điều trị thuốc ARV do BHYT chi trả (chiếm tỉ lệ 98,9%).
Thực hiện 4.491 mẫu tải lượng virus HIV trong năm 2023 (trong đó được xét nghiệm qua BHYT là 4.380), kết quả xét nghiệm có 4.313 ca đạt kết quả xét nghiệm tải lượng dưới <1000 bản sao/ml đạt tỉ lệ 96%. Chương trình phối hợp HIV/lao tiếp tục được triển khai mạnh mẽ, tỉ lệ người nhiễm HIV đang điều trị ARV hoàn thành điều trị lao tiềm ẩn đến 31/3/2024: 5.649/5.809, đạt 97,2%.
Về công tác điều trị PrEP, An Giang hiện đã triển khai PrEP tại 12 cơ sở y tế nhà nước và 02 tư nhân ở 11 huyện thị xã thành phố. Tính đến cuối quí 1/2024, lũy tích khách hàng điều trị PrEP là 1.487 lượt khách hàng tại các phòng khám cố định. Số khách hàng duy trì PrEP trên 3 tháng đạt 83,9%; hơn 70% số khách hàng MSM đang sử dụng PrEP.
Đối với hoạt động dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, trong quý 1/2024, phát hiện 7 trường hợp phụ nữ mang thai dương tính, được điều trị dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
Hoạt động tư vấn, xét nghiệm HIV được triển khai 11/11 huyện thị xã thành phố. Tiếp tục triển khai đa dạng hóa các hình thức tư vấn xét nghiệm HIV, bao gồm tư vấn, xét nghiệm HIV tại cơ sở y tế, trại giam, trại tạm giam, cộng đồng, xét nghiệm lưu động, tự xét nghiệm HIV, chú trọng các hoạt động tư vấn xét nghiệm HIV cho bạn tình, bạn chích của người nhiễm HIV, nhóm MSM, đặc biệt nhóm MSM trẻ tuổi. Phân phối sinh phẩm tự xét nghiệm qua trang điện tử tuxetnghiem.vn. Kết quả trong quý I năm 2024, tổng số người được xét nghiệm HIV: 14.094 lượt người, trong đó HIV dương tính: 91 người (MSM chiếm 24%).
Bên cạnh đó, đẩy mạnh công tác xét nghiệm khẳng định HIV, tại tỉnh có 6 nơi được cấp phép thực hiện xét nghiệm khẳng định HIV đặt tại: TTYT huyện Châu Phú, An Phú, Châu Đốc, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật An Giang, BVĐKTTAG và BVĐK Hạnh Phúc. Bảo đảm việc kết nối chuyển gửi các trường hợp xét nghiệm HIV dương tính đến dịch vụ điều trị ARV; chuyển gửi các trường hợp nguy cơ cao có kết quả xét nghiệm âm tính tới dịch vụ điều trị dự phòng trước phơi nhiễm với HIV phù hợp.
Về công tác can thiệp giảm tác hại, dự phòng lây nhiễm HIV, hoạt động can thiệp giảm tác hại dự phòng lây nhiễm HIV được triển khai 11/11 huyện, thị xã, thành phố. Toàn tỉnh có 55 nhân viên tiếp cận cộng đồng can thiệp trong nhóm nghiện chích ma túy, phụ nữ mại dâm và MSM.
Trong quý I năm 2024 toàn tỉnh tiếp cận và phân phát bơm kim tiêm cho 581 người nghiện chích ma túy; phân phát bao cao su cho 383 người nghiện chích ma túy, 410 phụ nữ mại dâm là phụ nữ bán dâm, 558 MSM và 744 vợ/chồng bạn tình người nhiễm.
Năm 2023, được sự hỗ trợ kinh phí từ dự án EPIC, An Giang phối hợp với Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, Viện Pasteur HCM, Trường Đại học Y dược TPHCM, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ tại Việt Nam triển khai nghiên cứu ước tính kích cỡ quần thể nhóm MSM, nhằm cung cấp số liệu ước tính số lượng MSM trên toàn tỉnh, góp phần lập kế hoạch can thiệp cho nhóm quần thể này.
Công tác điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone được tiếp tục duy trì và đảm bảo chất lượng cho 407 người sử dụng ma túy dạng thuốc phiện đang điều trị tại 3 cơ sở điều trị methadone trên địa bàn toàn tỉnh.
Tính đến 13/5/2024, toàn tỉnh có 101 cơ sở y tế đủ điều kiện xác định tình trạng nghiện ma tuý, trong đó có 02 cơ sở tuyến tỉnh, 11 cơ sở tuyến huyện và 88 cơ sở tuyến xã. Kết quả: số trường hợp xác định tình trạng nghiện năm 2022: 676 trường hợp; Năm 2023: 1.554 trường hợp.
Công tác phòng, chống HIV/AIDS còn nhiều khó khăn
Hiện nay, công tác phòng, chống HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh An Giang vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức, điển hình là công tác can thiệp dự phòng. Đại diện Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh An Giang cho biết, khó khăn thứ nhất là hoạt động truyền thông, trong khi lây nhiễm mới HIV trong nhóm MSM gia tăng nhanh thì can thiệp trong nhóm MSM còn thấp chưa đạt yêu cầu so với số ước tính, vì trình độ và năng lực của nhân viên tiếp cận cộng đồng hiện nay còn hạn chế, nên không tiếp cận được nhiều khách hàng mới thông qua các trang mạng xã hội.
Thư hai, sinh phẩm xét nghiệm HIV bị thiếu do hoạt động đấu thầu mua sắm chậm, làm ảnh hưởng đến hoạt động xét nghiệm tìm ca nhiễm mới, Dự phòng PrEP và ảnh hưởng đến công tác điều trị HIV, xảy ra tình trạng nhiều bệnh nhân bỏ điều trị ARV.
Thứ ba, do An Giang chưa huy động được sự tham gia mạnh mẽ của Y tế tư nhân, Nhà thuốc, DNXH, CBO vào công tác phòng, chống HIV/AIDS trong khi nguồn lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS bị hạn chế.
Khó khăn thứ tư, số bệnh nhân bỏ điều trị Methadone hoặc tự ý bỏ liều vẫn còn diễn ra do xu hướng người nghiện chuyển đổi loại và hình thức ma túy như ma túy tổng hợp, bệnh nhân đi làm ăn xa không duy trì việc nhận thuốc hàng ngày; vi phạm pháp luật nên bị bắt, đi cai nghiện tập trung.
Thứ năm, khách hàng điều trị PrEP phần lớn thuộc đối tượng trẻ, di biến động, quan điểm PrEP chỉ là dự phòng… dẫn đến không tuân thủ điều trị, không tái khám đúng hẹn, nhất là nhóm sử dụng PrEP tình huống.
Tình hình dịch HIV/AIDS trên địa bàn tỉnh vẫn đang diễn biến phức tạp và có nguy cơ bùng phát trở lại, đáng lưu ý, An Giang là địa phương thuộc khu vực đồng bằng sông Cửu Long, có chung biên giới với Campuchia nên việc kiểm soát, giám sát vẫn gặp nhiều khó khăn.
Để công tác phòng, chống HIV/AIDS đạt hiệu quả cao hơn trong thời gian tới, BS. Duy Anh Linh, Phó Giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh An Giang cho biết, trong thời gian tới địa phương sẽ đẩy mạnh công tác truyền thông, nâng cao kiến thức phòng, chống HIV/AIDS trong cộng đồng, đặc biệt tại các khu vực vùng sâu, vùng xa; đồng thời, tổ chức tập huấn nâng cao kiến thức cho cộng đồng MSM, tiếp cận viên, đồng đẳng viên; dự kiến Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh sẽ đề xuất can thiệp dự phòng lây nhiễm HIV/AIDS tại các khu công nghiệp cho những người công nhân, lao động nhằm ngăn chặn lây nhiễm mới HIV trong nhóm này…
