Hiện nay, số nhiễm mới HIV tại Việt Nam đã giảm khoảng 60% so với năm 2010 – một thành tựu vượt xa mức giảm trung bình của khu vực châu Á – Thái Bình Dương và thế giới. Tuy nhiên, dịch HIV vẫn diễn biến phức tạp, đòi hỏi các nỗ lực không ngừng để đạt mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.
Con số ấn tượng trong phòng chống HIV/AIDS
Theo báo cáo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Việt Nam đã đạt được nhiều mục tiêu quan trọng, bao gồm giảm số người nhiễm mới HIV, giảm chuyển sang giai đoạn AIDS và giảm tử vong do AIDS. Những sáng kiến nổi bật như xét nghiệm và điều trị ARV trong ngày, dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP), điều trị nghiện bằng methadone, chương trình bơm kim tiêm sạch, bao cao su, và mô hình “K=K (Không phát hiện = Không lây truyền)” đã mang lại hiệu quả rõ rệt.
Việt Nam đã triển khai rộng rãi các hoạt động xét nghiệm HIV với hơn 2 triệu lượt xét nghiệm, đồng thời quản lý và điều trị ARV cho hơn 176.000 bệnh nhân. Điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng methadone cũng đạt hiệu quả cao với hơn 46.500 người được hỗ trợ. Ngoài ra, việc ứng dụng công nghệ số trong quản lý dịch HIV thông qua hệ thống HIV-INFO và HMED đã giúp theo dõi và kiểm soát dịch bệnh hiệu quả hơn.
Những thành tựu này không chỉ giúp Việt Nam vượt xa mức giảm trung bình 39% trên toàn cầu mà còn cho thấy sự quyết tâm trong phòng, chống HIV/AIDS.
Thách thức từ diễn biến phức tạp của dịch HIV/AIDS
Dù đạt được nhiều kết quả khả quan, tình hình dịch HIV/AIDS tại Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Năm 2024, hơn 68% trường hợp nhiễm HIV mới được ghi nhận tại Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ và TP. Hồ Chí Minh. Đáng chú ý, lây truyền qua đường tình dục chiếm trên 80% tổng số ca nhiễm mới, với tỷ lệ gia tăng đáng kể trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) và người chuyển giới.
Nhóm tuổi từ 15-29 tiếp tục là đối tượng dễ bị tổn thương nhất, chiếm phần lớn các trường hợp nhiễm mới, và hơn 80% trong số này là nam giới. Xu hướng lây nhiễm ở các tỉnh không phải trọng điểm cũng bắt đầu tăng, kéo theo các hành vi nguy cơ cao như sử dụng ma túy tổng hợp, “chemsex”, và quan hệ tình dục tập thể.
Ngoài ra, sự kỳ thị và phân biệt đối xử đối với người nhiễm HIV vẫn tồn tại, cùng với nhận thức cộng đồng về HIV/AIDS còn thấp. Đây là những rào cản lớn khiến các nhóm nguy cơ cao khó tiếp cận dịch vụ phòng chống và điều trị HIV.
Huy động nguồn lực cho công tác phòng, chống HIV/AIDS
Việt Nam đang nỗ lực tăng cường huy động nguồn lực tài chính từ trong và ngoài nước để đảm bảo bền vững các hoạt động phòng chống HIV/AIDS. Theo PGS.TS Phan Thị Thu Hương, bên cạnh nguồn tài trợ quốc tế, các nguồn lực trong nước như ngân sách địa phương, quỹ bảo hiểm y tế, và đóng góp từ khu vực tư nhân đã đạt khoảng 45% tổng tài chính cần thiết.
Việc chuyển đổi chương trình điều trị ARV sang quỹ bảo hiểm y tế là một bước tiến quan trọng. Hiện tại, 96% bệnh nhân điều trị ARV đã có thẻ bảo hiểm y tế, giúp đảm bảo quyền lợi điều trị. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 5-7% bệnh nhân điều trị tại khu vực tư nhân do lo ngại tiết lộ danh tính. Điều này đặt ra nhu cầu tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý và tăng cường bao phủ bảo hiểm y tế.
Ngoài ra, Bộ Y tế đang đẩy nhanh việc xây dựng các văn bản hướng dẫn về định mức kinh tế kỹ thuật và giá dịch vụ phòng chống HIV/AIDS. Đây là cơ sở để các địa phương lập dự toán kinh phí và phê duyệt kế hoạch tài chính nhằm đạt mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030.
Hướng tới mục tiêu bền vững
Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong cuộc chiến chống HIV/AIDS, thể hiện qua các chương trình hiệu quả và sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức. Tuy nhiên, để bảo vệ thành quả này và ứng phó với những thách thức mới, cần triển khai đồng bộ các biện pháp từ tăng cường giáo dục cộng đồng, mở rộng dịch vụ y tế đến giảm kỳ thị, phân biệt đối xử.
Trong thời gian tới, việc huy động thêm nguồn lực tài chính, đẩy mạnh các sáng kiến kỹ thuật số và mở rộng các chương trình dự phòng như PrEP và methadone sẽ là yếu tố quyết định giúp Việt Nam đạt được mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS vào năm 2030. Những nỗ lực này không chỉ mang lại lợi ích cho người nhiễm HIV mà còn góp phần xây dựng một cộng đồng khỏe mạnh và phát triển bền vững.
