Ngày 3/11/2022, Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế) phối hợp với Chương trình PEPFAR Hoa Kỳ và mạng lưới MSM-TG Việt Nam tổ chức buổi tọa đàm chia sẻ thông tin với các phóng viên báo chí nhân Tháng Hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS (10/11-10/12) và Ngày Thế giới phòng, chống AIDS (1/12).
Tham dự buổi tọa đàm, có Ths. Bs. Cao Kim Thoa, Phó Trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV - Cục Phòng, chống HIV/AIDS; ông Hoàng Thanh Hải, chuyên gia truyền thông tổ chức PEPFAR Hoa Kỳ; ông Phạm Tuấn Sinh, Trưởng Mạng lưới MSM – TG Việt Nam cùng 15 phóng viên các đơn vị báo chí Trung ương và Hà Nội.
Tại buổi tọa đàm, Ths Cao Kim Thoa, Phó Trưởng phòng Dư phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng chống HIV/AIDS cho biết: Trong 10 tháng đầu năm 2022, Việt Nam phát hiện 9.025 ca nhiễm HIV mới, 1.378 ca tử vong. Tích lũy đến nay, cả nước có 220.580 ca nhiễm HIV và 112.368 ca tử vong. Phân bố người nhiễm HIV mới phát hiện trong 10 tháng đầu năm chủ yếu tại vùng đồng bằng sông Cửu Long chiếm 36%, tại TPHCM là 28%.
Trong những năm 1997-2000, tỷ lệ lây nhiễm HIV theo giới giảm dần nhưng đến năm 2015, số nam giới nhiễm HIV tăng hơn so với nữ. Đến tháng 3/2022, số ca nam giới mắc HIV chiếm 87,3%, tăng cao trở lại bằng những năm 1997. Những năm 2010-2011, tỷ lệ lây nhiễm HIV qua đường tình dục và máu có sự cân bằng nhau. Nhưng đến năm 2020-2021, đường lây qua máu giảm chỉ còn 12-13%, trong khi lây qua đường tình dục tăng từ 35% năm 2010 lên hơn 80% vào năm 2022. Xu hướng trẻ hóa nhanh ở nhóm người HIV. Theo báo cáo mới nhất, ở nhóm người dưới 30 tuổi (những năm 2012-2013) tỷ lệ nhiễm HIV chỉ dưới 5% nhưng đến năm 2022, con số này tăng rất cao lên 50%.
Đường lây chính trong nhóm trẻ 19-30 tuổi từ năm 2012 đến nay chủ yếu lây qua đường tình dục, lây đường mẹ sang con dần nhỏ lại. Đặc biệt trong vài năm gần đây, tỷ lệ nhiễm HIV tăng rất nhanh trong nhóm MSM. Mới đây nhất, trong chương trình giám sát trọng điểm cộng đồng MSM đã chọn 100 bạn nguy cơ ở nhiều tỉnh, thành phố thì phát hiện có 13 bạn nhiễm HIV. Như vậy, xu hướng nhiễm HIV tăng rất nhanh trong nhóm MSM. Ước tính trong phân bố nhóm đối tượng nhiễm mới HIV hàng năm giai đoạn 2000-2025, nhóm MSM sẽ có tỷ lệ tăng cao nhất.
Một số kết quả nổi bật trong công tác phòng, chống HIV/AIDS năm 2022
Thứ nhất, dịch HIV/AIDS trong cộng đồng tiếp tục thuyên giảm, nhưng diễn biến phức tạp, gia tăng ở một số nhóm nguy cơ cao (nam quan hệ đồng tính - MSM, nghiện chích ma túy) và còn xa so với mục tiêu chấm dứt đại dịch AIDS.
Thứ hai, việc mở rộng và đa dạng dịch vụ xét nghiệm HIV, phát hiện gần 10.000 trường hợp nhiễm HIV mới qua các giải pháp xét nghiệm mới như: Xét nghiệm tại các cơ sở y tế, xét nghiệm dựa vào cộng đồng, tự xét nghiệm. Sử dụng sinh phẩm mới để phát hiện sớm nhiễm HIV, sinh phẩm xét nghiệm thế hệ 4…
Thứ ba, truyền thông phòng, chống HIV/AIDS và truyền thông tạo cầu cho giới trẻ đa dạng, hiệu quả thông qua nhiều sự kiện truyền thông trong khu công nghiệp, trường học và truyền thông đa phương tiện.
Thứ tư, điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện tiếp tục duy trì và đổi mới. Hơn 51.000 bệnh nhân đang điều trị thường xuyên; 2.857 bệnh nhân được cấp phát mang về tại 6 tỉnh.
Thứ năm, dự phòng thế hệ mới: Điều trị dự phòng tiền phơi nhiễm (PrEP) triển khai tốt. Tốc độ tăng trưởng khách hàng nhanh hơn so với các nước trong khu vực. Hiện có hơn 60.000 người sử dụng PrEP; tỷ lệ duy trì điều trị cao 72%.
Thứ sáu, điều trị HIV/AIDS: 499 cơ sở điều trị, trong đó 362 cơ sở đang điều trị ARV BHYT. Tổng số 167.022 bệnh nhân, trong đó 3.453 bệnh nhân trẻ em, 163.567 người lớn.
Thứ bảy, tăng cường cung cấp các dịch vụ phòng, chống HIV trong trại giam, trại tạm giam. Triển khai tại 31 trại giam, 35 trại tạm giam với 22.250 lượt người được xét nghiệm tại trại giam, 7.201 lượt được xét nghiệm tại trại tạm giam. Qua đó 3.525 bệnh nhân được điều trị thuốc kháng ARV. 1.200 bệnh nhân ARV được điều trị viêm gan C.
Thứ tám, điều trị viêm gan C cho bệnh nhân đang điều trị ARV và bệnh nhân Methadone được miễn phí thuốc điều trị và xét nghiệm chuẩn đoán VGC. Đến tháng 8/2022 đã có 16.052 bệnh nhân được điều trị (4.324 bệnh nhân được điều trị Methadone), 15.917 bệnh nhân hoàn thành điều trị (112 bệnh nhân bỏ trị, 23 bệnh nhân tử vong).
Thứ chín, tự chủ tài chính trong nước cho phòng, chống HIV/AIDS: Chuyển đổi điều trị ARV từ viện trợ sang BHYT. Huy động y tế tư nhân cung cấp dịch vụ phòng, chống AIDD. Hiện có 20 phòng khám tư nhân, 50% người sử dụng PrEP nhận dịch vụ ở kênh tư nhân.
Bên cạnh những thành tựu đạt được, vẫn còn nhiều thách thức trong công tác phòng, chống HIV/AIDS
Theo Ths. Bs. Cao Kim Thoa, năm 2022, dịch HIV/AIDS trong cộng đồng tiếp tục thuyên giảm, nhưng diễn biến phức tạp, gia tăng ở một số nhóm nguy cơ cao (MSM, NCMT) và còn xa so với mục tiêu Chấm dứt dịch bệnh AIDS.
Dịch HIV vẫn đang diễn biến phức tạp, có xu hướng gia tăng nhiễm mới nhất là nhóm thanh thiếu niên trẻ, nhóm MSM và các can thiệp cho nhóm này rất khó khăn vì quần thể này ẩn, khó tiếp cận. Còn một số địa phương chưa phê duyệt đề án bảo đảm tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS; chưa có hướng dẫn nội dung chi và định mức chi mà do từng địa phương tự xây dựng và phê duyệt bởi cấp có thẩm quyền nên khó khăn; quy trình, thủ tục mua sắm, đấu thầu thuốc ARV, sinh phẩm xét nghiệm cũng nhiều vướng mắc, quá trình phê duyệt kế hoạch lựa chọn nhà thầu cũng rất khó khăn. Nghiện các chất ma túy tổng hợp và ma túy dạng kích thích đang gia tăng, chưa có thuốc điều trị nghiện cũng như hướng dẫn chi trả cho xác định tình trạng nghiện.
Cũng tại buổi tọa đàm, các phóng viên được ông Hoàng Thanh Hải, tổ chức PEPFAR chia sẻ về tình hình Giới và HIV/AIDS cùng các nguyên tắc khi viết về HIV/AIDS.
Ông Phạm Tuấn Sinh, Trưởng Mạng lưới MSM-TG Việt Nam chia sẻ về: Vai trò của các tổ chức CBOs và các nhóm cộng đồng trong các hoạt động phòng chống HIV/AIDS 2022
Buổi chiều cùng ngày, Đoàn phóng viên đã được đưa đi thăm quan tại Trung tâm Y tế Nam Từ Liêm và Phòng khám Biển Việt để thấy rõ vai trò của 2 hệ thống y tế công và tư trong cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS./.
