Theo số liệu thống kê của Cục Phòng, chống HIV/AIDS (Bộ Y tế), ước tính Việt Nam phát hiện khoảng 242.000 người nhiễm HIV trong cộng đồng. Riêng từ đầu năm 2022, khoảng 9.000 ca mới được phát hiện, 1.378 trường hợp tử vong. Dự báo từ nay đến cuối năm thêm khoảng 3.000 người được phát hiện nhiễm HIV.
Để có thể kết thúc dịch AIDS tại Việt Nam cũng như tăng cường phòng, chống HIV/AIDS, phóng viên có cuộc phỏng vấn và ghi nhận chia sẻ của Ông Eric Dziuban, Giám đốc Quốc gia Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa Kỳ tại Việt Nam nhận định, Việt Nam có 3 công cụ để chấm dứt đại dịch HIV/AIDS, trong đó có công cụ tăng cường tiếp cận với các đối tượng đích.
Ông Eric Dziuban, Giám đốc Quốc gia Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ tại Việt Nam.
Theo ông Eric Dziuban, công cụ trên rất quan trọng, bởi quần thể nam quan hệ tình dục đồng giới đang ghi nhận sự gia tăng về tình trạng nhiễm HIV/AIDS. Trên thực tế hiện Việt Nam có các công cụ để tăng cường tiếp cận với quần thể này, từ đó có thể tăng cường phòng, chống HIV/AIDS nhóm đối tượng đích này.
Công cụ tiếp theo là các tín hiệu về dữ liệu có thể giúp xác định lây truyền HIV/AIDS đang xảy ra nhanh chóng ở khu vực "nóng".
Công cụ thứ ba, theo đó chính là Việt Nam có các thuốc điều trị mang lại hiệu quả kéo dài.
Đánh giá về công tác phòng, chống HIV/AIDS của Việt Nam thời gian qua, ông Eric Dziuban khẳng định, Việt Nam là một trong bốn quốc gia có chất lượng điều trị HIV/AIDS đứng hàng đầu thế giới, cùng với Anh, Đức và Thụy Sĩ. Bộ Y tế đặt mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Đặc biệt, Việt Nam đã có rất nhiều chương trình liên quan đến phòng, chống HIV/AIDS và đạt được nhiều thành công từ các chương trình này.
Một trong số đó là thực hiện dự phòng trước phơi nhiễm, tức là những người chưa bị HIV/AIDS nhưng có nguy cơ, sử dụng các thuốc dự phòng để không bị lây nhiễm.
Thành công thứ 2 là những người đã nhiễm HIV/AIDS được điều trị rất tốt. Có thể thấy rằng khi được điều trị tốt, tải lượng virus của bệnh nhân được khống chế và sẽ không truyền nhiễm cho người khác.
Thành công tiếp theo của Việt Nam là trong 2 năm COVID-19, hoạt động phòng chống HIV/AIDS không bị đẩy lùi mà vẫn phát triển. Một điểm rất tốt là Việt Nam đã cho phép bệnh nhân được nhận thuốc trong nhiều tháng. Việc này đặc biệt hữu ích vì bảo đảm được việc điều trị liên tục cho bệnh nhân, trong bối cảnh đại dịch có nhiều trường hợp bị phong tỏa, cách ly.
Một điều nữa, theo ông Eric Dziuban, Việt Nam có chiến lược quốc gia trong điều trị HIV/AIDS. Mỗi năm Việt Nam lại đặt ra các con số mục tiêu cần đạt được. "Ví dụ về mục tiêu kiểm soát tải lượng virus. Mỗi năm con số này lại vượt qua mục tiêu đặt ra. Năm nay, chỉ tiêu này đạt đến 97%. Đây là một con số rất ấn tượng và tự hào", ông Eric Dziuban nhấn mạnh.
Mục tiêu quốc gia chấm dứt bệnh AIDS vào năm 2030 được định nghĩa là số ca nhiễm HIV mới được phát hiện dưới 1.000 người/năm và tỉ lệ tử vong liên quan đến HIV/AIDS dưới 0,1/100.00 dân. Hướng tới HIV/AIDS không còn là mối lo ngại về sức khỏe của cộng đồng.
Để thực hiện mục tiêu này, cục sẽ thực hiện đồng bộ các giải pháp để đạt được 95% người nhiễm HIV biết được tình trạng HIV; 95% người biết tình trạng HIV được điều trị ARV; 95% người nhiễm HIV được điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế.
Dự án EPIC - Tăng cường hỗ trợ kỹ thuật phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam là thỏa thuận hợp tác 5 năm (2020-2024), giữa Trung tâm Dự phòng và Kiểm soát bệnh tật Hoa Kỳ (US.CDC) và Cục Phòng, chống HIV/AIDS (VAAC), Bộ Y tế Việt Nam trong khuôn khổ Kế hoạch cứu trợ khẩn cấp của Tổng thống Hoa Kỳ về phòng, chống AIDS (PEPFAR).
Dự án hỗ trợ Việt Nam đạt được sự kiểm soát dịch bệnh ở 6 tỉnh ưu tiên được lựa chọn vào năm 2020; tăng cường năng lực của Bộ Y tế/ Cục Phòng, chống HIV/AIDS, để duy trì và mở rộng các dịch vụ phòng ngừa, chăm sóc và điều trị HIV có chất lượng cho người nhiễm HIV và người có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV/ đối tượng chủ chốt (KP) thông qua hỗ trợ cung cấp dịch vụ trực tiếp (DSD), đặc biệt là ưu tiên tăng cường hỗ trợ kỹ thuật, bao gồm cả giới thiệu và nhân rộng các sáng kiến, mô hình và công nghệ mới; phát triển và duy trì mạng lưới hỗ trợ kỹ thuật phòng chống HIV/AIDS ở cấp quốc gia, khu vực và cấp tỉnh…
Trong giai đoạn 2020 - 2024, dự án EPIC hỗ trợ Việt Nam: Xây dựng/áp dụng và triển khai các mô hình, hoạt động đổi mới (về dự phòng HIV, xét nghiệm HIV…) nhằm đạt được các mục tiêu 90-90-95 ở 6 tỉnh ưu tiên được lựa chọn (Hà Nội, Thái Nguyên, Hải Phòng, Long An, Bình Dương, Bà Rịa - Vũng Tàu).
Bên cạnh đó, mở rộng và nâng cao chất lượng điều trị điều trị nhiễm HIV/AIDS thông qua việc xây dựng/áp dụng và mở rộng các mô hình, hoạt động đổi mới có liên quan đến điều trị nhiễm HIV/AIDS; Tăng cường hệ thống theo dõi và giám sát trong phòng, chống HIV/AIDS và sử dụng dữ liệu HIV/AIDS của Việt Nam; Thể chế hóa và triển khai các hoạt động hỗ trợ kỹ thuật về phòng, chống HIV/AIDS ở các tuyến.
Trong bối cảnh nguồn lực cho phòng, chống HIV/AIDS bị cắt giảm như hiện nay, nguồn tài trợ của CDC Hoa Kỳ cho một số tỉnh có tình hình dịch cao như các tỉnh EPIC là rất cần thiết.
Hệ thống y tế và hệ thống ngoài y tế như các nhân viên tiếp cận cộng đồng, các CBO (các nhóm cộng đồng) có điều kiện tốt hơn để triển khai các hoạt động tư vấn, kết nối dịch vụ từ xét nghiệm, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV đến điều trị ARV, điều trị đồng nhiễm HIV với bệnh lao, viêm gan B,C và các bệnh lây qua đường tình dục, góp phần quan trọng trong việc đạt các chỉ tiêu kế hoạch về phòng, chống HIV/AIDS của địa phương.
