Trao đổi với phóng viên, Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS Nguyễn Hoàng Long cho biết, năm 2022, Cục sẽ tiếp tục tăng số lượng bệnh nhân HIV/AIDS điều trị ARV nguồn Bảo hiểm y tế lên 120.000 bệnh nhân; hướng dẫn các địa phương xây dựng và trình duyệt đề án, kế hoạch đảm bảo tài chính thực hiện mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Theo báo cáo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS ước tính cả nước có khoảng 230.000 người nhiễm HIV còn sống, hiện nay số người nhiễm HIV báo cáo được phát hiện là 213.833 người (có khoảng 5% trùng lặp) giảm so với năm 2020 là 13.995, số tử vong tích lũy là 110.990 người, số tử vong mới trong năm 2021 là 1.856 người.
Trong năm 2021, toàn quốc phát hiện 13.223 người nhiễm HIV cao nhất tại Đồng bằng sông Cửu Long 27% và TP Hồ Chí Minh 26%, khu vực Đông Nam Bộ là 15%, khu vực miền núi phía Bắc 8%, miền Trung và đồng bằng Sông Hồng 4%, Tây nguyên 2%.
Tỷ lệ nhiễm HIV tăng rất nhanh trong nhóm MSM (tình dục đồng giới), trong đó tỷ lệ nam giới cao hơn rất nhiều so với nữ, đường lây chủ yếu là quan hệ tình dục không an toàn (79,1%), tỷ lệ này tiếp tục tăng mạnh thành đường lây chính.
Trong số nhiễm mới năm 2021: 84,7% là nam giới, đường lây chủ yếu là quan hệ tình dục không an toàn (79,1%) và qua đường máu (9,9%).
Nhìn chung, tỷ lệ nhiễm HIV trong các nhóm nguy cơ cao đã giảm đáng kể và tỷ lệ chung trong cộng đồng được kiểm soát ở mức dưới 0,3%.
Tuy nhiên, tình hình dịch HIV/AIDS trong vài năm gần đây có diễn biến đáng quan ngại. Tỷ lệ nhiễm HIV có xu hướng gia tăng ở một số đại phương, đặc biệt là các tỉnh phía Nam. Trong khi tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm phụ nữ bán dâm được khống chế ở mức thấp (trên dưới 3%) trong nhiều năm, thì tỷ lệ này ở nhóm tiêm chích ma túy vẫn có khá cao (trên 12%). Đặc biệt, tỷ lệ nhiễm HIV ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) tăng lên một cách đáng lo ngại, từ 6,7% năm 2014 lên 12,2% (2017) và 13,3% (2020). Một số địa phương, tỷ lệ MSM chiếm đến 50-70% tổng số các trường hợp nhiễm HIV được phát hiện.
Theo Cục Phòng, chống HIV/AIDS, năm 2021, công tác phòng chống HIV/AIDS đạt được những thành công đáng ghi nhận như: Cam kết về chính trị mạnh mẽ, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật và hướng dẫn chuyên môn được kiện toàn, mở rộng đa dạng hóa xét nghiệm HIV, bảo đảm điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone trong bối cảnh COVID-19, thí điểm cấp thuốc Methadone dài ngày, mở rộng điều trị ARV, điều trị dự phòng trước phơi nhiễm PrEP, điều trị viêm gan trên bệnh nhân đồng nhiễm HIV/VGC, bảo đảm tài chính cho Chương trình phòng, chống HIV/AIDS, linh hoạt sáng tạo vượt qua COVID-19 đạt các nhiệm vụ chỉ tiêu giao và tích cực tham gia phòng chống COVID-19.
Cục trưởng Cục Phòng chống HIV/AIDS Nguyễn Hoàng Long cho biết, năm 2022, Cục tiếp tục xây dựng trình cấp thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến các Nghị định số 90/2016/NĐ-CP, Nghị định số 75/2016/NĐ-CP, sửa đổi Quyết định 120/2008/QĐ-TTg, ban hành Thông tư thay thế liên quan đến Hướng dẫn giám sát dịch tễ học HIV/AIDS và giám sát các nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục; các quy định chế độ báo cáo công tác phòng, chống HIV/AIDS…
Bên cạnh đó, đa dạng và mở rộng xét nghiệm HIV, phấn đấu phát hiện mới 10.000 trường hợp nhiễm HIV; duy trì điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone cho trên 50.000 bệnh nhân; mở rộng triển khai cấp phát thuốc Methadone cho bệnh nhân mang về nhà tại 6 tỉnh: Lai Châu, Điện Biên, Hải Phòng, Lào Cai, Bắc Giang và Nghệ An; điều trị dự phòng trước phơi nhiễm bằng thuốc ARV (PrEP) cho 45.000 bệnh nhân; mở rộng điều trị ARV cho 170.000 bệnh nhân HIV/AIDS; tiếp tục duy trìchất lượng điều trị, đảm bảo tỷ lệ bệnh nhân điều trị ARV có tải lượng virus dưới ngưỡng ức chế trên 95%.
Đặc biệt là tiếp tục tăng số lượng bệnh nhân HIV/AIDS điều trị ARV nguồn Bảo hiểm y tế lên 120.000 bệnh nhân; hướng dẫn các địa phương xây dựng và trình duyệt đề án, kế hoạch đảm bảo tài chính thực hiện mục tiêu chấm dứt dịch bệnh AIDS theo Quyết định1246/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030.
Theo đó, Quỹ BHYT là bước đột phá của chương trình phòng, chống HIV/AIDS tại Việt Nam với 95% người nhiễm HIV tham gia BHYT tăng gấp 2 lần trong vòng 5 năm. Quỹ BHYT đến nay trung bình chi trả 400 tỷ đồng/năm, trong đó khoảng 200 tỷ đồng cho dịch vụ khám chữa bệnh BHYT và 200 tỷ đồng cho thuốc ARV nguồn quỹ BHYT, nâng tỷ trọng của Quỹ BHYT trong tổng chi cho HIV/AIDS tăng từ 4% lên tới 9%, chiếm tới 20% nguồn lực trong nước cho HIV.
Ngân sách Nhà nước thông qua Chương trình quốc gia của phòng chống HIV/AIDS, dự án phòng, chống HIV/AIDS thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia y tế dân số giai đoạn vừa qua cũng đã tập trung nguồn lực để hỗ trợ các tỉnh thành phố thực hiện các mục tiêu của chiến lược và chiếm tới gần 10%. Các nguồn xã hội hóa khác cũng tăng đáng kể lên tới 8%.
Từ năm 2013 về trước, thuốc ARV dùng cho chữa trị HIV tại Việt Nam được cung cấp bởi các nguồn tài trợ quốc tế là chủ yếu (trên 90%). Tuy nhiên, từ năm 2014, quỹ BHYT bắt đầu tham gia thanh toán tiền thuốc ARV cho bệnh nhân HIV/AIDS tham gia BHYT. Chính thức từ tháng 3/2019, quỹ BHYT thanh toán cho các cơ sở điều trị chỉ định thuốc ARV điều trị HIV. Từ đó tới nay, bình quân mỗi năm quỹ BHYT thanh toán cho khám chữa bệnh và thuốc ARV điều trị HIV khoảng 400 tỷ đồng/năm, dự kiến năm 2022 - 2023 số chi này sẽ vượt 400 tỷ đồng/năm.
Nếu năm 2016, tỉ lệ người mắc HIV tham gia điều trị thuốc ARV có thẻ BHYT mới chỉ đạt 50%, đến năm 2022 con số này đã lên đến 95%, giúp bệnh nhân HIV/AIDS có thể theo đuổi chương trình điều trị kéo dài.
Với BHYT thanh toán cho điều trị HIV/AIDS, Việt Nam đã trở thành điểm sáng trên thế giới về chuyển đổi cơ chế tài chính từ nguồn viện trợ sang chủ động trong nước. Đặc biệt, BHXH Việt Nam được trao cơ chế đặc thù thanh toán trực tiếp cho nhà cung ứng thuốc ARV để bảo đảm việc điều phối thuốc trong giai đoạn đầu điều trị HIV.
Bên cạnh đó, hỗ trợ chi phí cùng chi trả thuốc ARV để giúp việc tiếp cận công bằng giữa các nhóm bệnh nhân. Tới nay đã có hơn 70.000 bệnh nhân nhận HIV dùng thuốc ARV được quỹ BHYT chi trả, thời gian tới sẽ tiếp tục có thêm người nhiễm HIV điều trị ARV được chuyển sang quỹ BHYT chi trả thay cho nguồn viện trợ.
Trước đó, tháng 8/2020, Thủ tướng đã phê duyệt Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh HIV/AIDS vào năm 2030, với định hướng người bị nhiễm HIV sẽ được tạo thuận lợi tối đa tham gia BHYT. Trong đó, với nhóm giải pháp về tài chính, Chính phủ đặt mục tiêu đáp ứng đủ nhu cầu kinh phí cho phòng chống HIV/AIDS; đặc biệt, mở rộng điều trị HIV/AIDS do quỹ BHYT chi trả theo quyền lợi của người tham gia BHYT; có cơ chế phù hợp để 100% người nhiễm HIV tham gia BHYT...
