Thái lan khởi động và triển khai sáng kiến Không phát hiện = Không lây truyền nhằm giảm kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV

Ngày 12/12/2022, Bộ Y tế Thái Lan phối hợp với UNAIDS khu vực Châu Á – Thái Bình Dương khởi động sáng kiến Không phát hiện = Không lây truyền làm giảm kỳ thị phân biệt đối xử liên quan đến HIV. 

Sự kiện nằm trong chuỗi sự kiện họp ban điều hành toàn cầu của Chương trình phối hợp của Liên hợp quốc về HIV/AIDS toàn cầu tại Thái Lan lần thứ 51 tại Chiangmai, Thái Lan. 

Phong trào triển khai thông điệp U=U (không thể phát hiện = không thể lây truyền) là một biện pháp can thiệp sức khỏe cho cộng đồng mạnh mẽ. Điều đó có nghĩa là những người sống chung với HIV (PLHIV) đạt được tải lượng vi rút không thể phát hiện thông qua điều trị không chỉ khỏe mạnh mà còn không thể truyền vi rút cho người khác. Tuy nhiên, Thái Lan cũng đã phát triển chiến lược này như một công cụ để chống lại sự kỳ thị và phân biệt đối xử trong các cơ sở chăm sóc sức khỏe mà còn cho cộng đồng khác. Viện Nghiên cứu và Đổi mới HIV của Thái Lan (IHRI) đã công bố khởi động sáng kiến này tại một sự kiện có tên là “Tuyên bố U=U: Hệ thống chăm sóc sức khỏe bình đẳng cho tất cả mọi người, những người nhiễm HIV cũng bình đẳng với mọi người”. Chiến dịch đã được Cục Kiểm soát và phòng ngừa Dịch bệnh, Bộ Y tế Công cộng, Giáo dục và Lao động, Văn phòng An ninh Y tế Quốc gia, Tiểu ban Thúc đẩy và Bảo vệ Quyền AIDS và UNAIDS toàn cầu xác nhận.

Tại sự kiện Ông Taoufik Bakkali, Giám đốc khu vực Châu Á – Thái Bình Dương của UNAIDS cho biết “UNAIDS tán thành và ủng hộ khái niệm U=U vì có sự đồng thuận mạnh mẽ về mặt khoa học rằng những người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc kháng vi-rút hiệu quả và mức độ HIV bị ức chế đến mức không thể phát hiện sẽ không lây truyền HIV,”.
 U=U là một hoạt động ưu tiên trong Chiến lược quốc gia 2017 – 2030 của Thái Lan nhằm chấm dứt AIDS. Cách tiếp cận này đã được thử nghiệm ở thủ đô Bangkok. Một chương trình bắt đầu điều trị trong cùng ngày đã giúp hơn 95% số người đang điều trị đạt được sự ức chế vi-rút chỉ sau sáu tháng điều trị bằng thuốc kháng vi-rút.
Ứng phó với HIV trên diện rộng của Thái Lan đã đạt được những kết quả mạnh mẽ. Năm 2021, ước tính có 94% người nhiễm HIV biết về tình trạng của mình, 91% người được chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị và 97% người được điều trị có tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế. Nhưng bất chấp những thành công này, vẫn còn những khoảng trống. Có quá nhiều trường hợp chẩn đoán muộn và một số người vẫn còn e ngại khi tiếp cận các dịch vụ HIV. Để đạt được U=U cho tất cả những người sống chung với HIV, điều quan trọng là mọi người đều được hệ thống chăm sóc sức khỏe đối xử bình đẳng. Thái Lan hy vọng sáng kiến này sẽ giúp biến điều đó thành hiện thực.
 
Đồng thời tại sự kiện có sự tham dự và chia sẻ của TS. Sopon Makthon, Thứ trưởng Bộ Y tế công cộng Thái lan: “Những người có nguy cơ nhiễm HIV và những người sống chung với HIV thuộc tất cả các nhóm ở Thái Lan phải được tiếp cận xét nghiệm HIV một cách bình đẳng và thuận tiện, và nếu dương tính, được điều trị bằng thuốc kháng vi-rút càng sớm càng tốt, điều này sẽ dẫn đến tải lượng dưới ngưỡng phát hiện và sẽ không làm lây truyền HIV U=U”. Tiến sĩ Nittaya Phanuphak, Giám đốc điều hành của IHRI, nhấn mạnh rằng biết tình trạng nhiễm HIV của một người là bước quan trọng đầu tiên để đăng ký điều trị bằng thuốc kháng vi-rút.
Chiến lược này cũng được hình thành như một sáng kiến do cộng đồng lãnh đạo. Một cách tiếp cận do đồng nghiệp lãnh đạo sẽ được sử dụng để những người nhiễm HIV có thể hỗ trợ những người mới được chẩn đoán khác bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng vi-rút. Họ cũng sẽ giúp mọi người duy trì hoặc tiếp tục điều trị ARV.
Patchara Benjarattanaporn, Giám đốc Quốc gia của UNAIDS tại Thái Lan cho biết: “Có những người đồng nghiệp với HIV hiểu và truyền đạt U=U một cách chính xác và hiệu quả là một chiến lược hiệu quả. “Với giao tiếp U=U hiệu quả, những người sống chung với HIV sẽ không cảm thấy khác biệt với bất kỳ ai khác. Điều này sẽ giúp chấm dứt sự kỳ thị bản thân và thúc đẩy hành vi tìm kiếm sức khỏe tích cực.”
  
Ông Apiwath Kwangkaew, chủ tịch Mạng lưới HIV/AIDS Thái Lan, hoan nghênh khả năng U=U chia sẻ: “Nhân viên y tế ngày nay cần tự tin đứng ra truyền thông về U=U để người dân có thêm lựa chọn và tạo sự hiểu biết đúng của xã hội. Chúng ta phải làm cho nó thật dễ hiểu. Các dịch vụ y tế phải đủ dũng cảm để lên tiếng vì đây là kiến thức mới và sự hiểu biết mới sẽ mang lại sự thay đổi,”.
Không phát hiện = Không lây truyền (K=K) nghĩa là một người nhiễm HIV uống thuốc kháng vi rút (ARV) hàng ngày theo chỉ định, đạt được và duy trì tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện sẽ thực sự không có nguy cơ làm lây truyền HIV sang cho bạn tình của họ qua đường tình dục.
Tại Hội nghị Quốc tế lần thứ 9 về AIDS tại Paris tháng 7/2017 đã công bố rằng: một mức tải lượng vi rút HIV không phát hiện được có nghĩa là HIV không còn khả năng lây truyền HIV qua đường tình dục. Nghiên cứu thứ nhất được thực hiện trên 1.763 cặp dị nhiễm HIV ở châu Phi, châu Á và châu Mỹ (cặp dị nhiễm tức là 1 người nhiễm HIV còn 1 người không nhiễm HIV) trong thời gian từ năm 2005 đến 2015. Trong số này có tới 97% quan hệ tình dục khác giới. Báo cáo đánh giá cuối kỳ vào năm 2016 đã kết luận: không có người nào bị lây nhiễm HIV khi bạn tình nhiễm HIV của họ có tải lượng HIV-1 bị ức chế dưới 200 bản sao/ml máu và duy trì ổn định ở những người tham gia nghiên cứu. Nghiên cứu thứ hai thực hiện trên 1.166 cặp dị nhiễm HIV ở 14 nước châu Âu và bắt đầu thực hiện năm 2010 ở cả các cặp quan hệ tình dục khác giới và đồng tính nam, tập trung nghiên cứu nguy cơ lây truyền HIV qua quan hệ tình dục đường âm đạo và hậu môn mà không sử dụng bao cao su hoặc sử dụng thuốc dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) khi bạn tình nhiễm có tải lượng HIV <200 bản sao/ml máu. Đánh giá sơ bộ năm 2016 cho thấy không có trường hợp nào lây HIV từ bạn tình của họ trong 1.238 cặp bạn tình - năm với khoảng 58.000 lần quan hệ tình dục không sử dụng bao cao su. Nghiên cứu thứ ba được thực hiện trên 358 cặp dị nhiễm HIV ở Úc, Brazil và Thái Lan từ năm 2012 trong nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới. Kết quả phân tích cuối kỳ vào năm 2017 cho thấy, không có trường hợp nào bị lây nhiễm HIV từ bạn tình nhiễm HIV khi họ có tải lượng HIV <200 bản sao/ml và không dùng bao cao su hay PrEP. Điều này có nghĩa là khi người bệnh uống thuốc ARV hàng ngày theo chỉ định, đạt được và duy trì tải lượng HIV dưới ngưỡng phát hiện sẽ thực sự không có nguy cơ làm lây truyền HIV sang bạn tình HIV âm tính.
Người nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV có tải lượng HIV trong máu dưới ngưỡng phát hiện thì không có nguy cơ lây truyền HIV qua quan hệ tình dục. Tùy thuộc vào loại thuốc điều trị có thể phải mất đến 6 tháng để đạt mức tải lượng HIV dưới ngưỡng phát hiện. Tải lượng HIV được ức chế liên tục và đáng tin cậy đòi hỏi người bệnh phải được sử dụng loại thuốc phù hợp và tuân thủ điều trị tốt. Việc đo tải lượng HIV cần được theo dõi định kỳ để bảo đảm lợi ích sức khỏe người bệnh và sức khỏe cộng đồng. Tải lượng vi rút dưới ngưỡng phát hiện được định nghĩa là dưới 200 bản sao/1mL máu