Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng PrEP, có một số điều bạn cần thảo luận với bác sỹ trước. Đây là năm câu hỏi cần trả lời trong cuộc hẹn của bạn
CỤC PHÒNG, CHỐNG HIV/AIDS - BỘ Y TẾ
Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng PrEP, có một số điều bạn cần thảo luận với bác sỹ trước. Đây là năm câu hỏi cần trả lời trong cuộc hẹn của bạn
Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng PrEP để phòng ngừa lây nhiễm HIV, bạn cần có đơn thuốc của bác sĩ. PrEP là biện pháp dự phòng trước phơi nhiễm HIV đã được chứng minh là có thể ngăn ngừa lây truyền HIV cho những người hiện đang âm tính với HIV. Khi được sử dụng theo chỉ dẫn, PrEP có thể cực kỳ hiệu quả trong việc bảo vệ một người khỏi lây nhiễm HIV trước khi tiếp xúc với vi rút.
Nói chuyện với bác sỹ về việc lây truyền HIV và sử dụng PrEP có thể khá ngại ngùng đối với một số người. Bạn có thể cảm thấy như mình không biết phải nói gì hoặc làm thế nào để trình bày với bác sĩ.
Đầu tiên và quan trọng nhất, hãy hiểu rằng không có lý do gì để sợ hãi khi hỏi bác sỹ của bạn về PrEP. PrEP là một lựa chọn tuyệt vời để giảm nguy cơ lây truyền HIV nếu bạn có nguy cơ.
Một cách khác để làm cho cuộc trò chuyện này dễ dàng hơn là đặt một bộ câu hỏi để yêu cầu bác sĩ giúp bạn quyết định xem PrEP có phải là lựa chọn phù hợp hay không. Dưới đây là năm câu hỏi để hỏi nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe của bạn về PrEP.
1. Tôi có nguy cơ cao lây nhiễm HIV hay không?
PrEP được sử dụng để dự phòng lây nhiễm HIV, vì vậy nó được khuyến cáo cho những người có nguy cơ phơi nhiễm cao nhưng chưa tiếp xúc với vi rút. Bạn cần phải cởi mở và trung thực với bác sỹ của mình về bất kỳ hành vi nào có thể khiến bạn có nguy cơ cao lây truyền HIV.
Một trong những con đường phổ biến nhất mà HIV lây truyền là qua quan hệ tình dục với người nhiễm HIV. Nếu bạn có quan hệ tình dục không được bảo vệ với một đối tác không rõ tình trạng nhiễm HIV hoặc bạn có nhiều bạn tình, điều này có thể khiến bạn có nguy cơ cao bị lây truyền bệnh.
Mặc dù sử dụng bao cao su có thể làm giảm đáng kể nguy cơ lây truyền HIV khi quan hệ tình dục, nhưng nó không phải là hiệu quả 100%.
Hoặc nếu bạn đã dùng chung kim tiêm với người khác hoặc bạn có thể tham gia vào loại hành vi này, điều này cũng có thể khiến bạn có nguy cơ mắc bệnh cao. Dùng chung kim tiêm để tiêm chích ma túy hoặc kim tiêm (chẳng hạn như hình xăm) có thể làm lây truyền HIV.
2. Tôi nên sử dụng PrEP như thế nào?
Bạn phải hiểu và tuân thủ chế độ điều trị mà bác sỹ đề xuất cho việc sử dụng PrEP.
Nói chung, PrEP được uống mỗi ngày một lần trong một khoảng thời gian nhất định - chẳng hạn như khi một người có nguy cơ mắc bệnh cao. Tuy nhiên, PrEP có thể được sử dụng vô thời hạn nếu cần. Bạn sẽ cần nói chuyện này với bác sỹ của mình để xác định thời gian bạn nên sử dụng PrEP để phòng ngừa HIV tối ưu.
Bạn cũng nên thảo luận về việc uống bao nhiêu viên và tần suất. Theo thống kê, PrEP có hiệu quả nhất khi nó được dùng một lần mỗi ngày. Theo một nghiên cứu y tế, PrEP có hiệu quả lên đến 92% khi dùng hàng ngày, nhưng giảm xuống 84% khi chỉ dùng 2 đến 3 lần mỗi tuần.
Tuy nhiên, có một tùy chọn khác được gọi là PrEP 2-1-1 hoặc PrEP tình huống. Chế độ này yêu cầu một người uống hai viên thuốc từ 2 đến 24 giờ trước khi phơi nhiễm (chẳng hạn như trước khi quan hệ tình dục với bạn tình nhiễm HIV). Một viên thứ ba 24 giờ sau liều đầu tiên, và một viên thứ tư nữa được uống lại sau viên thứ ba 24 giờ. Do đó có tên 2-1-1.
PrEP theo tình huống hiện nay chỉ được áp dụng cho nam giới có quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Đối với phụ nữ hoặc người chuyển giới thì hiệu quả PrEP không đảm bảo khả năng phòng ngừa lây nhiễm HIV.
3. Chi phí điều trị PrEP?
Hiên nay giá thuốc PrEP trên thị trường khoảng 900k – 1 triệu/hộp, nhưng khi người sử dụng ngày càng nhiều thì giá thuốc sẽ được giảm nhanh. Kỳ vọng của chương trình là tăng số người sử dụng dịch vụ PrEP để giảm thiểu lây nhiễm mới HIV trong nhóm nguy cơ cao và giảm giá thành thuốc.
Hiện nay Bộ Y tế đang cung cấp dịch vụ điều trị PrEP miễn phí cho những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao. Các dịch vụ miễn phí như chi phí tư vấn, khám bệnh, miễn phí thuốc ARV và một số xét nghiệm phục vụ cho điều trị PrEP tại 28 tỉnh, thành phố với 210 cơ sở điều trị PrEP (164 cơ sở y tế nhà nước và 46 cơ sở y tế tư nhân). Những khách hàng có nhu cầu ở các tỉnh lân cận (không thuộc 28 tỉnh, thành phố trên) có thể đến các cơ sở điều trị PrEP sẵn có để nhận dịch vụ.
Thời gian tới, Bộ Y tế sẽ mở rộng điều trị PrEP tại các tỉnh, thành khác, cụ thể năm 2020 sẽ cung cấp dịch vụ PrEP cho gần 16.000 khách hàng có nhu cầu, tới năm 2021 thì con số này sẽ tăng gấp đôi khoảng 30.000 khách hàng.
Nhằm tăng tiếp cận người có nguy cơ cao lây nhiễm và có nhu cầu sử dụng dịch vụ, đảm bảo tiếp cận được càng nhiều càng tốt. Như vậy mới đảm bảo được việc khống chế dịch và giảm tỷ lệ lây nhiễm mới HIV.
4. Nên làm gì nếu có các triệu chứng sau sau khi sử dụng PrEP?
Việc gặp một số tác dụng phụ trong vài tuần đầu tiên sau khi dùng PrEP là khá phổ biến. Hãy nói chuyện với bác sỹ của bạn về những gì bạn cần làm trong trường hợp này.
Các tác dụng phụ phổ biến nhất từ PrEP bao gồm:
• Ăn không ngon miệng
• Nôn mửa
• Đau đầu
• Buồn nôn
• Phát ban
• Chóng mặt
• Mệt mỏi
• Các vấn đề về dạ dày
Các tác dụng phụ này thường kéo dài trong vài ngày hay vài tuần, nhưng thường không quá 1 tháng mà không cần ngừng PrEP.Đặc biệt, phương pháp này an toàn với hầu hết người sử dụng, bao gồm cả phụ nữ mang thai và cho con bú.. Tuy nhiên, nếu những vấn đề này tái diễn hoặc bạn gặp phải bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác, hãy liên hệ với bác sỹ của bạn.
Bạn cũng nên xem lại lịch sử y tế cá nhân của mình với bác sỹ để đảm bảo rằng PrEP sẽ không làm gây ảnh hưởng gì thêm bất kỳ vấn đề sức khỏe hiện tại nào hoặc ảnh hưởng đến các loại thuốc khác mà bạn đang dùng.
5. Có bất kỳ rủi ro dài hạn nào không khi sử dụng PrEP?
Tác dụng phụ lâu dài của PrEP thường ít xảy ra. Nhưng bạn nên thảo luận về khả năng này với bác sỹ nếu bạn có bất kỳ bệnh lý nào có sẵn có thể khiến bạn gặp rủi ro.
Tại Việt Nam, chương trình PrEP đang sử dụng chủ yếu là loại phối hợp 2 thuốc: Tenofovir và Emtricitabine (TDF/FTC). Trong đó tenofovir làm tăng mức độ creatinine và men transaminase trong cơ thể - và có thể gây một số tác dụng phụ đến các cơ quan trong cơ thể. Vì vậy, dùng PrEP trong một thời gian dài có thể ảnh hưởng đến sức khỏe gan và thận của bạn.
Thông thường, điều này sẽ gây ra vàng da hoặc mắt, nước tiểu sẫm màu hoặc chán ăn kéo dài. Khả năng tổn thương gan cũng tăng lên nếu bạn dùng Tylenol hoặc acetaminophen liều cao cùng với thuốc PrEP. Truvada cũng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của thận, đặc biệt là ở những người có vấn đề về thận từ trước. Trong trường hợp này, bác sỹ có thể theo dõi thận của bạn thông qua xét nghiệm thường xuyên và có thể giảm liều lượng.
Kết luận
Nói chuyện với ai đó về HIV, các phương pháp phòng ngừa và sử dụng PrEP có thể rất khó để mở lời. Đây có thể là một chủ đề khó nói - nhưng điều tốt nhất bạn có thể làm là tìm hiểu càng nhiều càng tốt về các phương pháp phòng chống HIV và kết nối với bác sỹ để thảo luận về các lựa chọn của bạn.
