Chiến binh ngăn ngừa HIV

Thuốc kháng virus và bao cao su được cho là những vũ khí lợi hại, giúp người chuyển giới, người đồng tính bảo vệ mình và bạn tình trước HIV.

Hiện nay, y học chưa tìm ra thuốc điều trị khỏi HIV hoàn toàn, chưa có vaccine dự phòng. Tuy nhiên một người mang HIV, sau khi điều trị bằng thuốc kháng virus và có tải lượng HIV dưới ngưỡng phát hiện, sẽ không lây HIV cho bạn tình. Tỷ lệ dự phòng trong trường hợp này là tuyệt đối, tức K=K - không phát hiện bằng không lây truyền. Đồng thời, nhiều loại thuốc dự phòng trước phơi nhiễm HIV (PrEP), dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) và bao cao su giúp giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm từ bạn tình.

Theo báo cáo của Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế, tính đến nay, cả nước ghi nhận gần 212.000 người nhiễm HIV còn sống. Sau hai năm triển khai PrEP tại 27 tỉnh, thành phố, hơn 13.000 người sử dụng ít nhất một lần, hơn 10.000 người đang điều trị PrEP. Trong số này, 78% là người MSM (nhóm nam quan hệ tình dục với nam) nguy cơ cao nhiễm HIV. Tỷ lệ lây nhiễm HIV ở nhóm MSM tăng nhanh theo từng năm, đến nay 10-15%, ngược lại các nhóm người sử dụng ma túy, bán dâm lại giảm.

Nhóm MSM dễ dàng tìm thấy bạn tình qua online và một số người có nhiều bạn tình trong cùng thời điểm. Họ quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp an toàn, ít sử dụng bao cao su, không uống PrEP. Thậm chí, có xu hướng sử dụng ma túy, chất kích thích khi quan hệ tình dục khiến nguy cơ nhiễm HIV rất cao

PrEP được khuyến nghị cho những người không có HIV, người có nguy cơ nhiễm virus từ quan hệ tình dục hoặc tiêm chích ma tuý. Đặc biệt với nhóm MSM và người chuyển giới (quan hệ qua đường hậu môn) cần sử dụng trong suốt thời gian có nguy cơ cao.

Đối với nhóm MSM, liều sử dụng là mỗi ngày một viên, uống 7 ngày liên tiếp trước khi phát sinh hành vi nguy cơ, sau đó cần tiếp tục duy trì một viên mỗi ngày. Nữ phải dùng 21 ngày liên tục trước khi phát sinh hành vi nguy cao. Nên uống thuốc vào một thời điểm cố định và duy trì đều đặn tránh nhờn thuốc. Khi quên liều, cần uống ngay khi nhớ ra, song không uống quá hai liều trong 24 giờ.

Riêng người phơi nhiễm với HIV trong 72 giờ chống chỉ định dùng PrEP. Trong trường hợp này, PEP là phương án dự phòng tốt nhất hiện tại. Thuốc thường được áp dụng trong tình huống "tai nạn", như không sử dụng biến pháp an toàn, rách hay tuột bao cao su. Hiệu quả dự phòng của điều trị PEP vào khoảng 80%, có thể cao hơn nếu sử dụng trong những giờ đầu. Tác dụng thuốc giảm dần và vô hiệu sau 72 giờ tính từ lúc phơi nhiễm.

PrEP và PEP là vũ khí tốt nhất dự phòng HIV, còn các bệnh lây qua đường tình dục nói chung thì bao cao su là tối ưu. Hiệu quả và độ an toàn của bao cao su đã được chứng minh qua nhiều năm nay. Ngoài ra, còn các chiến lược khác như kiêng quan hệ tình dục, hạn chế số lượng bạn tình, không dùng chung kim tiêm.