Dự phòng trước phơi nhiễm HIV (Pre-Exposure Prophylaxis - PrEP) là sử dụng thuốc ARV cho người chưa nhiễm HIV nhưng có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV để dự phòng lây nhiễm HIV. Đây là biện pháp dự phòng chủ động và có hiệu quả cao trong dự phòng nhiễm HIV. Việt Nam đang ở năm thứ 3 triển khai mở rộng chương trình dự phòng trước phơi nhiễm (PrEP) và đã có những điều chỉnh phù hợp để tiếp tục đáp ứng tốt nhu cầu của nhóm đích. Qua đánh giá việc triển khai mở rộng chương trình PrEP cho thấy V
Tại Việt Nam, hiện nay có 200 cơ sở PrEP triển khai cung cấp dịch vụ PrEP tại 27 tỉnh, thành phố. Luỹ tích số khách hàng sử dụng PrEP là trên 32.000 người. Tỷ lệ khách hàng duy trì PrEP trên 3 tháng là 73.4 %, tương đồng với báo cáo từ các quốc gia khác trên thế giới.
Vào năm 2017, với những bằng chứng khoa học mạnh mẽ từ những nghiên cứu được công bố, Tổ chức Y tế Thế giới đã đưa ra khuyến cáo các quốc gia rằng: Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc kháng HIV (PrEP) là biện pháp hiệu quả ngăn ngừa lây nhiễm HIV cho nhóm đối tượng có nguy cơ cao đặc biệt với đối tượng nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Chương trình PrEP quốc gia được xây dựng dựa trên những thực hành tốt nhất trên toàn cầu và nghiên cứu nhu cầu của nhóm đích. Điều trị PrEP được coi là một phần của chiến lược dự phòng HIV toàn diện cho những người có nguy cơ cao nhiễm HIV.
Ngay sau đó, tháng 6/2017, Bộ Y tế đã triển khai thí điểm điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV tại 02 thành phố Hà Nội và Hồ Chí Minh và nay đã mở rộng tại 27 tỉnh, thành phố. Trong số khách hàng điều trị PrEP, có 78,6% là nhóm khách hàng MSM có nguy cơ cao nhiễm HIV. Cơ sở cung cấp dịch vụ PrEP gồm cả các cơ sở tư nhân và công lập. Trong đó hơn 50% số khách hàng PrEP đang nhận dịch vụ điều trị tại các cơ sở y tế tư nhân. Dịch vụ PrEP nhận được sự quan tâm của nhóm đích với số lượng đăng ký sử dụng ngày càng tăng và tỷ lệ người tiếp tục sử dụng PrEP cao. Nhận thức về PrEP của các nhà lãnh đạo, cán bộ y tế, các tổ chức dựa vào cộng đồng, tổ chức xã hội, khách hàng có nguy cơ cao nhiễm HIV và người dân ngày càng được nâng cao.
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030. Theo đó đến năm 2025 có 30% và năm 2030 có 40% số MSM được tiếp cận điều trị PrEP tương ứng với khoảng 72.000 người cần được điều trị PrEP trong 5 năm tới. Để góp phần ngăn chặn dịch HIV có xu hướng tăng nhanh ở nhóm MSM và ở những người có hành vi nguy cơ cao, việc triển khai điều trị PrEP là hiệu quả, kịp thời và phù hợp trong bối cảnh hình thái dịch đang dần chuyển sang lây truyền qua đường tình dục, trên nhóm tỷ lệ nhiễm HIV mới cao trong nhóm Nam (tập trung nhóm MSM). Thời gian tới Bộ Y tế sẽ tiếp tục mở rộng nhanh chương trình như là một trong những can thiệp dự phòng mũi nhọn hiện nay để giảm tỷ lệ nhiễm mới HIV. Với quan điểm thay đổi cách tiếp cận truyền thống, Bộ Y tế sẽ linh hoạt tổ chức các mô hình cung cấp dịch vụ hoặc kết hợp, đa dạng hoá nhiều mô hình trong cung cấp dịch vụ điều trị PrEP để đảm bảo phù hợp với khách hàng; chú trọng các giải pháp tiếp cận đối với nhóm người trẻ tuổi có hành vi nguy cơ cao nhiễm HIV hiện nay, đặc biệt là các MSM trẻ tuổi.
Thành công của chương trình cho đến nay là nhờ vào các chiến dịch tạo cầu mạnh mẽ và đa dạng hóa các dịch vụ. Điển hình như PrEP tình huống (ED-PrEP) được giới thiệu cho nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). ED-PrEP là một cách sử dụng thuốc PrEP theo tình huống với liều lượng khác so với PrEP hằng ngày. ED-PrEP cho hiệu quả cao trong dự phòng nhiễm HIV ở nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM), cho họ thêm lựa chọn, sự linh hoạt, thuận tiện khi sử dụng. ED-PrEP đã được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) thông qua vào tháng 7 năm 2019 và đã được cập nhật trong Hướng dẫn quốc gia về PrEP của Việt Nam, như vậy nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) có thể lựa chọn chỉ dùng PrEP khi có hành vi nguy cơ cao, thay vì cần uống hằng ngày trong thời gian dài.
Bên cạnh đó, để thúc đẩy các chính sách đảm bảo bền vững khi chương trình tài trợ kết thúc, Bộ Y tế sẽ phối hợp với các đơn vị liên quan làm việc với các doanh nghiệp dược, sinh phẩm để thúc đẩy sự sẵn có của thuốc PrEP và sinh phẩm xét nghiệm tại các địa phương với chi phí và giá thành hợp lý.
