1. Có đúng là có một loại thuốc thực sự có thể ngăn một người nào đó bị nhiễm HIV không?
PrEP là sử dụng thuốc kháng vi rút (ARV) để dự phòng lây nhiễm HIV ở người có nguy cơ cao chưa bị nhiễm HIV, giúp phòng ngừa lây nhiễm HIV. Với hiệu quả dự phòng lây nhiễm HIV tới trên 90%, PrEP đã là một biện pháp dự phòng lây nhiễm HIV rất hiệu quả.
Một số điểm đáng chú ý về PrEP:
• Thuốc PrEP do nhà cung cấp dịch vụ y tế kê đơn. Những người quan tâm đến PrEP có thể làm việc với nhà cung cấp dịch vụ y tế để xác định cách PrEP được sử dụng cho phù hợp với nhu cầu cá nhân và hoàn cảnh của họ.
• PrEP chỉ dành cho những người không nhiễm HIV. Xét nghiệm HIV nên được tiến hành trước khi bắt đầu PrEP và lặp lại ba tháng một lần để đảm bảo người đó không nhiễm HIV. Xét nghiệm có thể được thực hiện bởi nhà cung cấp dịch vụ y tế hoặc tại một tổ chức dựa vào cộng đồng (CBO) có vị trí thuận tiện, cơ sở chăm sóc sức khỏe hoặc phòng thí nghiệm.
• Một số người được tư vấn và hỗ trợ dùng thuốc thường xuyên. Nếu điều này là cần thiết, người đó có thể nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ y tế, một CBO đáng tin cậy, một đồng đẳng viên hoặc nhà cung cấp dịch vụ sức khỏe khác.
• Những người có nguy cơ nhiễm HIV cũng có nguy cơ bị nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STIs). Tư vấn về việc sử dụng bao cao su để ngăn ngừa STI và tầm soát định kỳ cho STI là rất quan trọng và có thể được cung cấp bởi nhà cung cấp dịch vụ y tế, một CBO đáng tin cậy hoặc nhà cung cấp dịch vụ sức khỏe khác.
2. Nên sử dụng PrEP như thế nào?
Bạn và bác sỹ tư vấn của bạn nên thảo luận với nhau để quyết định phương thức tốt nhất phù hợp cho việc sử dụng thuốc PrEP. Hiện tại có hai cách sử dụng PrEP để ngăn ngừa HIV, cụ thể:
PrEP hàng ngày: PrEP hàng ngày phù hợp những người thuộc bất kỳ bản dạng giới nào (đàn ông chuyển giới, phụ nữ chuyển giới hoặc nam hoặc nữ chuyển giới) uống 1 viên thuốc mỗi ngày một lần, uống mỗi ngày. Với PrEP hàng ngày, một người có thể được bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV qua đường quan hệ tình dục hoặc tiêm chích. Cách này dành cho những người có khả năng phơi nhiễm với HIV thường xuyên hoặc không thể đoán trước được. Một lợi ích quan trọng của PrEP hàng ngày là người bệnh luôn được bảo vệ và có thể thiết lập thói quen dùng thuốc hàng ngày. PrEP hàng ngày với Truvada là phương pháp duy nhất được chứng minh là có hiệu quả đối với phụ nữ chuyển giới và nam giới chuyển giới có quan hệ tình dục qua đường âm đạo.
PrEP tình huống: PrEP tình huống chỉ dành cho nam giới có quan hệ tình dục đồng giới (MSM). PrEP tình huống bao gồm việc uống 2 viên thuốc, từ 2-24 giờ trước khi có khả năng phơi nhiễm HIV qua đường tình dục và sau đó tiếp tục uống 1 viên mỗi ngày cho đến 2 ngày sau lần tiếp xúc tình dục cuối cùng của họ. Thuốc PrEP duy nhất được chấp thuận để sử dụng theo yêu cầu là Truvada. Nếu một MSM giới tính nam có thể có một lần phơi nhiễm, họ sẽ uống 2 viên thuốc, 2-24 giờ trước khi quan hệ tình dục và sau đó sẽ uống 1 viên mỗi ngày trong 2 ngày bổ sung. Nếu một người có khả năng bị phơi nhiễm trong khoảng thời gian 2 ngày trở lên, người đó sẽ uống 2 viên thuốc, từ 2-24 giờ trước khi có thể bị phơi nhiễm, sau đó 1 viên cho mỗi ngày họ quan hệ tình dục và sau đó 1 viên mỗi ngày cho 2 ngày sau lần tiếp xúc cuối cùng có thể. PrEP tình huống dành cho MSM có giới tính nam, những người thỉnh thoảng có nguy cơ nhiễm HIV có thể được dự đoán trước ít nhất 2 giờ. Người có giới tính sinh học là nữ, người chuyển giới, phụ nữ mại dâm, người chuyển giới nữ và nam có quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc hậu môn với phụ nữ nên chọn PrEP hàng ngày, không phải PrEP theo yêu cầu.
Điều quan trọng là phải nói chuyện với bác sỹ của bạn về việc liệu PrEP hàng ngày hay PrEP tình huống phù hợp với bạn
3. Có thể chuyển đổi giữa PrEP hàng ngày và PrEP tình huống không?
PrEP tình huống chỉ dành cho nhóm MSM. Các nhóm đối tượng khác không đủ điều kiện cho PrEP tình huống vì các nghiên cứu đã không chứng minh rằng nó có hiệu quả đối với các nhóm đối tượng khác. Trước khi chuyển từ PrEP hàng ngày sang PrEP tình huống, hoặc ngược lại, nhóm MSM nên thaỏ luận cùng bác sỹ của họ.
4. Khi dùng PrEP, bao lâu phải đi tái khám?
Những người muốn sử dụng PrEP để dự phòng lây nhiễm HIV có thể làm việc với bác sỹ của họ để xác định lịch hẹn khám bệnh đáp ứng tốt nhất với nhu cầu của họ. Đây là mô tả chung về lịch hẹn khám bệnh cho PrEP.
• Buổi khám đầu tiên: bao gồm giới thiệu về PrEP, thảo luận về sự sẵn sàng điều trị PrEP, đánh giá PrEP hàng ngày so với PrEP tình huống, xét nghiệm HIV và các kiểm tra khác. Nếu người đó đã sẵn sàng bắt đầu PrEP, thuốc có thể được bắt đầu ngay sau cuộc hẹn khám đầu tiên này.
• Liên hệ tái khám: Nhà cung cấp dịch vụ y tế và cá nhân khách hàng nên lên kế hoạch cho một cuộc hẹn tái khám hoặc gọi điện vào một thời điểm thuận tiện, thường là trong vòng 2-4 tuần, để:
o Kiểm tra xem mọi thứ đang diễn ra như thế nào, bao gồm cả các tác dụng phụ;
o Khắc phục bất kỳ sự cố nào với thanh toán hoặc truy cập vào các dịch vụ hỗ trợ.
• Xét nghiệm HIV: Khách hàng sử dụng PrEP nên xét nghiệm HIV ba tháng một lần để đảm bảo rằng họ không bị nhiễm HIV. Nhà cung cấp dịch vụ y tế có thể yêu cầu xét nghiệm có thể được thực hiện tại văn phòng của họ, hoặc tại một CBO có vị trí thuận tiện, hoặc tại cơ sở y tế hoặc phòng thí nghiệm. Điều quan trọng là kết quả xét nghiệm phải được cung cấp cho bác sỹ đã kê đơn PrEP.
• Các cuộc hẹn tái khám và nhận thuốc theo toa: Tần suất của cuộc hẹn tái khám do bác sỹ và khách hàng sử dụng PrEP cùng thảo luận và đưa ra.
5. Dùng thuốc PrEP sao bao lâu thì có tác dụng bảo vệ khỏi lây nhiễm HIV?
Đối với nam quan hệ tình dục đồng giới qua đường hậu môn: Uống mỗi ngày 1 viên thì hiệu quả tối đa sau 7 ngày uống liên tục hoặc uống 2 viên trước khi quan hệ tình dục 2 - 24 giờ. Cần được tiếp tục sử dụng thuốc PrEP 2 ngày sau lần quan hệ tình dục cuối cùng để bảo đảm hiệu quả cho lần phơi nhiễm HIV cuối cùng.
Với quan hệ tình dục qua đường âm đạo hoặc phòng lây nhiễm HIV qua đường máu: Cần uống ít nhất 21 viên (1 viên/1 ngày) mới có tác dụng phòng lây nhiễm HIV. Sử dụng PrEP tiếp tục đến hết 28 ngày sau lần phơi nhiễm cuối cùng để bảo vệ cho lần phơi nhiễm HIV cuối cùng.
6. PrEP hoạt động tốt như thế nào?
Thuốc PrEP hoạt động rất hiệu quả trong việc ngăn chặn một người nhiễm HIV. Tất cả mọi người dùng PrEP nên đảm bảo uống thuốc theo đúng hướng dẫn của bác sỹ, nhưng điều đặc biệt quan trọng đối với phụ nữ chuyển giới và nam giới chuyển giới có quan hệ tình dục qua đường âm đạo là uống thuốc đều đặn mỗi ngày để được bảo vệ hoàn toàn trong quá trình quan hệ qua đường âm đạo. Bỏ lỡ việc uống thuốc càng nhiều ngày, thuốc sẽ càng ít bảo vệ đối với bất kỳ sự phơi nhiễm nào xảy ra trong khoảng thời gian đó.
7. Làm cách nào để biết liệu PrEP có phù hợp với bạn hay không?
PrEP là một trong nhiều lựa chọn để ngăn ngừa HIV. HIV được truyền từ người này sang người khác khi sử dụng chung dụng cụ tiêm chích hoặc qua quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo. Mọi người có thể phòng tránh lây nhiễm HIV bằng cách: 1) không dùng chung dụng cụ tiêm chích ma tuý; 2) tránh quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo; 3) chung thủy một bạn tình mà tình trạng nhiễm HIV được biết là âm tính: 4) Chỉ có một bạn tình đang sống chung với HIV và có tải lượng vi rút đạt ngưỡng không phát hiện (Dưới 200bản sao/ml máu). Điều quan trọng cần biết là một người nhiễm HIV đang điều trị HIV và đạt ngưỡng ức chế vi rút trong sáu tháng hoặc lâu hơn không thể truyền HIV cho bạn tình qua đường tình dục. Nếu bạn có quan hệ tình dục với nhiều bạn tình, việc sử dụng PrEP hoặc sử dụng bao cao su phù hợp và đúng cách mỗi lần bạn quan hệ tình dục, có thể ngăn bạn lây nhiễm HIV.
Một hướng dẫn lâm sàng về HIV của Bang New York chỉ ra rằng các nhà cung cấp dịch vụ y tế nên thảo luận về PrEP như một lựa chọn phòng ngừa HIV/STIs cho người lớn hoặc thanh thiếu niên:
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo không được bảo vệ với: 1) bạn tình không rõ tình trạng nhiễm HIV; 2) bạn tình đang sống với HIV nhưng không điều trị HIV; hoặc 3) bạn tình đang sống chung với HIV nhưng không có tải lượng vi rút đạt ngưỡng không phát hiện;
• Quan hệ tình dục qua đường hậu môn hoặc âm đạo không được bảo vệ với bạn tình đang nhiễm HIV, đang điều trị và đạt mức ức chế vi rút nhưng muốn sử dụng PrEP để được bảo vệ thêm;
• Đang cố gắng thụ thai với bạn tình nhiễm HIV;
• Có nhiều bạn tình hoặc bạn tình không rõ danh tính, hoặc có bạn tình có nhiều bạn tình;
• Tham gia vào các bữa tiệc tình dục hoặc có bạn tình làm điều này;
• Có tham gia vào giao dịch tình dục, chẳng hạn như quan hệ tình dục vì tiền, ma túy hoặc nhà ở, bao gồm cả người bán dâm và khách hàng của họ, hoặc có bạn tình làm việc này;
• Đã được chẩn đoán mắc ít nhất một STI trong 12 tháng trước đó;
• Sử dụng các chất làm thay đổi tâm trạng trong khi quan hệ tình dục, chẳng hạn như rượu, methamphetamine, cocaine và thuốc lắc;
• Tiêm các chất, hoặc có bạn tình tiêm các chất, kể cả ma túy và hormone bất hợp pháp;
• Đang được điều trị dự phòng sau phơi nhiễm (PEP) và đang có hành vi nguy cơ cao hoặc đã sử dụng nhiều liệu trình PEP.
• Yêu cầu sự bảo vệ của PrEP ngay cả khi bạn tình của họ có tải lượng vi rút HIV đạt ngưỡng không thể phát hiện được.
• Tự nhận mình là người có rủi ro mà không tiết lộ các hành vi rủi ro cụ thể.
• Thừa nhận khả năng xảy ra hoặc dự đoán các hành vi rủi ro trong tương lai gần.
Điều quan trọng là phải cân nhắc những ưu và khuyết điểm và có một cuộc trò chuyện cởi mở và trung thực về PrEP với bác sỹ của bạn trước khi bắt đầu PrEP. PrEP luôn mang tính tự nguyện và chỉ bạn mới có thể xác định xem PrEP có phù hợp với bạn hay không.
8. Với những người không phải lúc nào cũng sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục thì liệu PrEP có hoạt động để ngăn ngừa HIV không?
Nếu một người dùng thuốc PrEP liên tục theo chỉ dẫn, thuốc này sẽ cung cấp khả năng bảo vệ chống lại HIV ở mức độ cao. Bao cao su giúp bảo vệ khỏi các bệnh lây nhiễm qua đường tình dục (STIs). Những người đang sử dụng thuốc PrEP nhưng không sử dụng bao cao su có thể lây nhiễm với STI. Điều quan trọng cần lưu ý là mắc STI có thể làm tăng khả năng nhiễm HIV của một người nếu tiếp xúc với vi rút. Một số STI không có triệu chứng hoặc các triệu chứng có thể tự biến mất trong một khoảng thời gian. Nếu bạn không sử dụng bao cao su thường xuyên, điều đặc biệt quan trọng là phải kiểm tra thường xuyên các bệnh lây truyền qua đường tình dục và điều trị càng sớm càng tốt nếu bạn bị STI. Tìm hiểu về các dấu hiệu và triệu chứng của STI rất hữu ích trong việc xác định xem bạn hoặc một trong những người bạn tình của bạn có bị STI hay không. Nên sử dụng bao cao su nhưng việc chọn không sử dụng bao cao su thường xuyên sẽ không ngăn cản bạn được kê đơn thuốc PrEP.
9. Tôi có bạn tình nhiễm HIV và có tải lượng vi rút không phát hiện được vì họ đang điều trị HIV. Tôi có cần dùng PrEP nữa không?
Những người nhiễm HIV đang điều trị HIV ổn định và có tải lượng vi rút đạt ngưỡng không phát hiện được trong ít nhất 6 tháng không thể truyền vi rút cho bạn tình không nhiễm HIV thông qua quan hệ tình dục. Ở các cặp vợ chồng không tương đồng về huyết thanh (một người nhiễm HIV và người kia không nhiễm HIV), PrEP có thể được đối tác âm tính với HIV sử dụng để bảo vệ thêm.
10. Dùng PrEP có an toàn không?
PrEP an toàn với mọi người kể cả phụ nữ mang thai. Hầu hết những người dùng PrEP không gặp tác dụng phụ nào nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số ít người có thể gặp phải một số tác dụng phụ như: buồn nôn, tiêu chảy, đau bụng, chóng mặt, đau đầu, chán ăn... Thông thường, các phản ứng phụ này chấm dứt sau một đến hai tuần. Cần trao đổi với bác sỹ ngay nếu những biểu hiện này kéo dài và ảnh hưởng đến sinh hoạt.
Với những người dùng PrEP trong một thời gian dài có thể gây loãng xương (ít gặp) hoặc ảnh hưởng đến thận, vì vậy điều quan trọng là người sử dụng PrEP cần được kiểm tra và xét nghiệm định kỳ.
11. Có cần sử dụng PrEP trong suốt phần đời còn lại không? Nếu muốn dừng lại thì sao?
PrEP không phải dùng suốt đời. Thay vào đó, nó là một chương trình mà bác sỹ làm việc với bạn để phát triển một kế hoạch cá nhân với nhiều lần gia hạn đơn thuốc mà bạn và bác sỹ của bạn đồng ý. Đối với nhiều người, hoàn cảnh sống thay đổi theo thời gian và nguy cơ nhiễm HIV có thể được giảm bớt hoặc loại bỏ. Bạn nên thảo luận về vấn đề bạn muốn dùng thuốc PrEP trong bao lâu với bác sỹ của mình. Nếu vì bất kỳ lý do gì mà bạn muốn ngừng dùng thuốc PrEP, hãy tham khảo ý kiến của bác sỹ đã kê đơn thuốc hoặc đơn vị cung cấp khác quen thuộc với PrEP. Nói chung, nam giới có quan hệ tình dục đồng giới đang dùng PrEP tình huống nên tiếp tục dùng thuốc PrEP ít nhất 2 ngày sau khi có bất kỳ sự phơi nhiễm nào có thể xảy ra. Bất kỳ ai dùng PrEP hàng ngày nên tiếp tục dùng thuốc trong 28 ngày sau lần tiếp xúc cuối cùng có thể.
12. Nếu sử dụng rượu bia và/hoặc sử dụng thuốc kích thích, thì việc dùng PrEP có an toàn không?
Rượu, bia và các chất kích thích không được cho là tương tác với thuốc PrEP. Sẽ là an toàn khi dùng PrEP trước, sau và vào những ngày bạn "tiệc tùng". Trên thực tế, điều quan trọng là phải thực hiện các bước bổ sung để đảm bảo bạn thực hiện PrEP theo chỉ dẫn của bác sỹ khi bạn "dự tiệc".
13. Thuốc PrEP có hiệu quả để điều trị nhiễm trùng HIV không?
Thuốc PrEP không có hiệu quả một mình để điều trị nhiễm trùng HIV. Nếu bạn bị nhiễm HIV trong khi dùng PrEP, đơn vị/nơi đã tiến hành xét nghiệm HIV phải cung cấp dịch vụ chăm sóc y tế cho HIV hoặc giới thiệu bạn đến một nhà cung cấp dịch vụ y tế có thể cung cấp dịch vụ chăm sóc HIV. Nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc HIV sẽ tiến hành các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và xác định phác đồ hiệu quả nhất để điều trị nhiễm HIV cho bạn. Không có bằng chứng cho thấy việc sử dụng PrEP sẽ ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị HIV của bạn. Những người nhiễm HIV trong khi sử dụng PrEP có thể được điều trị thành công bằng thuốc điều trị HIV.
14. Vì chỉ dùng thuốc PrEP không hiệu quả trong việc điều trị HIV, nên việc dùng thuốc PrEP có thể dẫn đến việc phát triển HIV kháng thuốc nếu bạn bị nhiễm không? Liệu điều này có thể dẫn đến mức độ cao hơn của vi rút kháng thuốc trong cộng đồng?
Xét nghiệm HIV là một phần quan trọng khi sử dụng PrEP để dự phòng HIV. Xét nghiệm HIV được thực hiện trước khi một người bắt đầu PrEP để đảm bảo rằng chỉ những người âm tính với HIV mới được kê đơn PrEP. Xét nghiệm HIV định kỳ cho tất cả mọi người đang sử dụng PrEP đảm bảo rằng bất kỳ ai nhiễm HIV sẽ được xác định nhanh chóng để họ có phác đồ điều trị hiệu quả. Nếu một người đang sử dụng PrEP bị nhiễm HIV, xét nghiệm kháng thuốc sẽ được thực hiện để xác định phác đồ điều trị hiệu quả. Không có bằng chứng cho thấy PrEP có thể dẫn đến tỷ lệ vi rút kháng thuốc cao hơn trong cộng đồng.
