Sự ra đời của các loại thuốc ức chế HIV đã mở ra một kỷ nguyên mới của “Điều trị dự phòng trước phơi nhiễm”-(PrEP). PrEp làm giảm thiểu tối đa nguy cơ lây nhiễm HIV và được WHO khuyến cáo nên sử dụng đối với những trường hợp có nguy cơ lây nhiễm HIV cao.
Thế nhưng các nhà khoa học đang lo ngại rằng, việc tiếp cận hơn với PrEP giá rẻ đang bị đe dọa bởi các công ty dược phẩm đang nỗ lực đưa ra các hình thức mới (công thức mới) của PrEP với chi phí cao hơn…
Phân tích của các nhà khoa học cho thấy, một công thức PrEP mới đắt tiền- được quảng cáo là an toàn hơn bởi công ty sản xuất nó - trong thực tế sẽ không tốt hơn thuốc generic rẻ tiền hơn. Ngoài ra, bất kỳ nỗ lực nào để sử dụng PrEP thương hiệu có thể làm chậm các nỗ lực chấm dứt dịch HIV.
HIV PrEP là một viên thuốc được uống mỗi ngày một lần giúp giảm nguy cơ nhiễm HIV thông qua quan hệ tình dục hoặc tiêm chích tới 99%.
Tuy nhiên, kể từ năm 2012, chỉ có một PrEP được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ phê duyệt. Đó là sự kết hợp của tenofovir/ emtricitabine (F/TDF) được Gilead Science bán trên thị trường với tên thương hiệu Truvada. Đến nay bảo vệ bằng sáng chế cho Truvada sắp hết và phiên bản chung đầu tiên dự kiến sẽ có mặt trên thị trường vào tháng 9/2020, sẽ giảm giá thành và giúp tăng số người tiếp cận với thuốc…
Thuốc mới có an toàn hơn?
Truvada thực sự có "một kỷ lục mạnh mẽ về độ an toàn và hiệu quả", đồng tác giả nghiên cứu Tim Horn cho biết trong một bản tin mới của Yale. Ông chỉ đạo việc tiếp cận thuốc và giá cả cho các Giám đốc AIDS của Liên minh Nhà nước và Lãnh thổ.
Nhưng thuốc chính hiệu thường đắt hơn nhiều so với thuốc generic. Vì vậy, sự xuất hiện sắp tới của thuốc generic thay thế sẽ rẻ hơn, an toàn và hiệu quả, là một cơ hội vàng để mở rộng sự tiếp cận với PrEP đối với nhóm dân số còn khó khăn nhưng có nguy cơ
Tuy nhiên, vào tháng 10/2019, FDA đã phê chuẩn một hình thức mới của PrEP là Descovy, cũng do hãng Gilead sản xuất. Đó là một sự kết hợp của Emtricitabine/tenofovir alafenamide (F/TAF).
Gilead đã tích cực khuyến nghị các bác sĩ điều trị bệnh nhân HIV chuyển sang Descovy, tuyên bố rằng nó an toàn hơn đáng kể so với Truvada đối với xương và thận của bệnh nhân.
Nhưng đó có phải là sự thật?
Để tìm hiểu, các nhà khoa học đã kiểm tra xem có bằng chứng nào để thuyết phục bệnh nhân chuyển sang dùng Descovy - thay vì chỉ sử dụng các hình thức chung của công thức Truvada cũ.
Câu trả lời là, ngay cả khi sử dụng F/TAF (thương hiệu Descovy ) các nhà khoa học cũng không tìm thấy tác dụng nào nổi trội ngoài việc dùng F/TAF với chi phí đắt hơn so với F/TDF chung, và chỉ có lợi với một số người ít ỏi với nguy cơ đặc biệt cao về bệnh xương hoặc thận. Tác giả chính của nghiên cứu, Tiến sĩ Rochelle Walensky, Bệnh viện Đa khoa Massachusetts và là giáo sư tại Trường Y Harvard ở Boston cho biết.
Nhưng theo Tiến sĩ Joseph McGowan, giám đốc Chương trình y tế và Dịch vụ HIV của Northwell Health, tại Manhasset, NY, các bác sĩ lâm sàng thường bị chi phối bởi các hoạt động quảng cáo mạnh mẽ được tạo ra bởi cả lợi ích học thuật và thương mại khi thuốc và dữ liệu mới được tạo ra. Vì vậy, họ thường không tách biệt sự cường điệu của công ty dược phẩm khỏi bất kỳ lợi ích thực tế và tài liệu nào, nên các bác sĩ sẽ chuyển sang kê đơn thuốc mới và đắt tiền.
Cần trao đổi với bác sĩ của bạn
Các nhà khoa học khuyến cáo, việc tuân thủ dùng thuốc phiên bản chung (thuốc generic), có sẵn sẽ là lựa chọn tốt hơn cho nhiều bệnh nhân.
Tuy nhiên, theo TS McGowan, các nhà khoa học đã đưa ra một số điểm quan trọng: Đó là, gần 2/3 số người dùng PrEP rơi vào độ tuổi từ 25 đến 44, đây sẽ là nhóm có nguy cơ thấp mắc bệnh thận và xương. Vì thế, Descovy có thể là lựa chọn tốt hơn, hiệu quả hơn cho một số bệnh nhân trên 55 tuổi, vì đối tượng này nguy cơ biến chứng xương và thận của họ cao hơn.
Mặt khác, hầu hết người dùng Truvada (và những người có thể chuyển sang dùng phiên bản chung của Truvada) trong thời gian tới cũng chỉ sử dụng thuốc trong "thời gian có nguy cơ" (ví dụ: hoạt động tình dục) chứ không phải dùng lâu dài như các bệnh mãn tính khác. McGowan lưu ý. Điều đó có thể làm giảm tác dụng phụ về xương và thận cho người dùng. Ông khuyên bệnh nhân nên trao đổi với bác sĩ của mình về những ưu và nhược điểm của việc chuyển đổi từ Truvada sang dạng chung hoặc Descovy.
"Đôi khi, thuốc mới không phải luôn luôn là lựa chọn tốt hơn và nên được sử dụng thận trọng trước khi có lợi ích rõ ràng”. McGowan nhấn mạnh.
WHO khuyến nghị điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV với những người có nguy cơ lây nhiễm HIV cao từ năm 2015. Đây là một phần của chiến lược dự phòng HIV phối hợp và nhấn mạnh việc khám lâm sàng định kỳ khi sử dụng PrEP, sử dụng bao cao su và các dịch vụ sức khỏe tình dục khác.
Năm 2017, WHO đã giới thiệu bộ công cụ triển khai PrEP nhằm hỗ trợ các quốc gia mong muốn thực hiện điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV qua đường uống. Điều đáng nói là Việt Nam đã cùng với Thái Lan, New Zealand và Australia là những nước đi đầu trong khu vực Châu Á và Thái Bình Dương triển khai PrEP trên toàn quốc. Tại Việt Nam, dịch HIV tập trung chủ yếu ở nhóm quần thể đích bao gồm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM); người sử dụng ma túy (PWID), người chuyển giới nữ (TWG), và phụ nữ bán dâm (FSWs).
Tư vấn sử dụng PrEP tại cơ sở y tế
Khai trương phòng khám PrEP
TT
