Ngày 10 tháng 5 năm 2019, Điện Biên là tỉnh đầu tiên khởi động sự kiện khai trương điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenorphine. Trước khi diễn ra sự kiện, phóng viên có bài phỏng vấn Cục trưởng Nguyễn Hoàng Long, Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDSvề thuốc Buprenorphine.
Thưa Cục trưởng, Buprenorphine là gì và tại sao Việt Nam lại lựa chon Buprenorphine đưa vào điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện?
Buprenorphine là chất dạng thuốc phiện bán tổng hợp, có tác dụng tương tự như thuốc phiện, mocphin hay heroin…Thuốc Buprenorphine đã được sử dụng trong y học để điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bất hợp pháp, điều trị đau cấp và mạn tính.
Buprenorphine giúp người nghiện giảm hoặc ngừng lệ thuộc vào heroin và các chất dạng thuốc phiện khác như thuốc phiện, morphine v.v…, giúp giảm hội chứng cai (Đau cơ, đau khớp, vã mồ hôi, lo lắng, bồn chồn, chảy nước mũi, nước mắt, ngáp…).
Buprenorphine là dạng thuốc viên nên việc vận chuyển, bảo quản cũng dễ dàng hơn, ngậm dưới lưỡi và có tác dụng kéo dài hơn Methadone nên bệnh nhân khi đã ổn định liều có thể 2-3 ngày mới phải đến cơ sở y tế để ngậm một lần nên sẽ giảm đáng kể thời gian đi lại của bệnh nhân nhất là bệnh nhân ở vùng núi hay vùng sâu, vùng xa.
Việc đưa Buprenorphine vào điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện cũng là tăng thêm sự lựa chọn cho người nghiện chất dạng thuốc phiện trong điều trị.
Vậy Thế giới ứng dụng biện pháp điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenorphine chưa?
Trên thế giới, Buprenorphine được sử dụng để điều trị cho người nghiện các các chất dạng thuốc phiện từ năm 1995 tại Pháp, đến nay đã có 40 quốc gia trên thế giới áp dụng.
Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã đưa Buprenorphine vào danh mục thuốc thiết yếu từ năm 2005.
Theo báo cáo của WHO năm 2015, khu vực có tỷ lệ các nước sử dụng cao nhất là Châu Âu với 88,6% số nước sử dụng Methadone, 59,1% Buprenorphine và 50% sử dụng dạng thuốc phối hợp 2 thuốc là Buprenorphine/Naloxone.
Ông có thể nói rõ hơn về lợi ích của Buprenorphine và so sánh cả ưu và nhược điểm của nó với Methadone là biện pháp cũng đang được điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện hiện nay?
Về lợi ích của Buprenorphine, như đã đề cập trên là giúp người nghiện giảm hoặc ngừng lệ thuộc vào heroin và các chất dạng thuốc phiện khác, giảm hội chứng cai. Do vậy họ sẽ giảm hoặc không sử dụng heroin hay các chất dạng thuốc phiện khác nữa. Cũng do vậy, sẽ phòng được các bệnh lây truyền qua đường máu như HIV, viêm gan B, viêm gan C. Điều trị Buprenorphine cũng làm giảm tử vong do dùng quá liều heroin. Giảm các hành vi phạm pháp. Giúp người nghiện phục hồi chức năng tâm lý xã hội, lao động và hòa nhập cộng đồng.
Khi so sánh về 2 thuốc Buprenorphine và Methadone qua các nghiên cứu cho thấy: Hiệu quả trong điều trị nghiện của Buprenorphine và Methadone tương tự nhau. Tuy nhiên do tác dụng của Buprenorphine kéo dài nên bệnh nhân chỉ phải đến cơ sở y tế 2-3 ngày một lần ngậm thuốc khi đã đạt ổn định liều trong khi bệnh nhân uống Methadone cần đến cơ sở y tế hàng ngày. Thuốc Buprenorphine cũng an toàn và ít tác dụng phụ hơn so với Methadone. Với người nghiện mà nhiễm HIV đang điều trị bằng thuốc ARV, do Buprenorphine không tương tác thuốc với ARV nên không phải tăng liều Methadone và ARV trong khi nếu dùng Methadone cần tăng liều cả 2 loại thuốc này.
Tuy nhiên, Buprenorphine cũng có một số nhược điểm khi so sánh với Methadone đó là: Phương thức sử dụng thuốc Buprenorphine phức tạp hơn Methadone. Thuốc Buprenorphine sử dụng đường ngậm dưới lưỡi, tan chậm nên thời gian người bệnh phải ngồi đợi thuốc tan hết khoảng 10-15 phút, thuốc có vị hơi đắng trong khi Methadone uống xong về được ngay. Buprenorphine chỉ hấp thu tốt khi ngậm dưới lưỡi. Nếu uống, thuốc sẽ hấp thu kém qua đường ruột nên không có tác dụng. Giá thành thuốc Buprenorphine cũng đắt hơn khi so sánh cùng liều dùng với Methadone.
Những ai có thể tham gia điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng Buprenorphine và thủ tục như thế nào?
Những người nghiện các chất dạng thuốc phiện đáp ứng tiêu chuẩn về điều trị nghiện chất dạng thuốc phiện hiện hành của Bộ Y tế đều có thể tham gia điều trị nghiện bằng thuốc Buprenorphine.
Những người bệnh đang điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Methadone có nhu cầu và tự nguyện chuyển sang điều trị nghiện các nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc Buprenorphine cũng sẽ được các cơ sở điều trị xem xét tư vấn và tạo điều kiện cho chuyển sang điều trị Buprenorphine
Về thủ tục hay hồ sơ đăng ký tham gia điều trị và việc tiếp nhận người bệnh tham gia điều trị áp dụng cơ bản như điều trị cho bệnh nhân tham gia điều trị Methadone.
Do vậy bệnh nhân có nhu cầu có thể đến các cơ sở điều trị nghiện bằng Methadone để được tư vấn điều trị.
Điều trị Buprenorphine có tác dụng phụ gì không?
Giống như bất kỳ thuốc nào khác, khi sử dụng Bupenorphine một số người cũng có thể có một số tác dụng phụ có thể xảy ra như: đau đầu, buồn nôn, vã mồ hôi…
Tuy nhiên các triệu chứng này thường nhẹ và giảm dần sau một thời gian sử dụng. Do vậy bệnh nhân cần hỏi hỏi thầy thuốc để được tư vấn trước khi tham gia điều trị và khi có tác dụng phụ cũng cần trao đổi với bác sĩ điều trị.
Bệnh nhân điều trị hiện nay có được miễn phí thuốc điều trị hay không?
Hiện nay thuốc Buprenorphine đang được cấp miễn phí từ nguồn dự án hỗ trợ và khi hết dự án nhà nước sẽ mua từ ngân sách để cấp miễn phí cho bệnh nhân.
Một số cơ sở điều trị sẽ thu phí dịch vụ để phục vụ cho việc duy trì điều trị của bệnh nhân giống như điều trị Methadone.
Bệnh nhân có thể trao đổi với thầy thuốc tại cơ sở điều trị Methadone trước điều trị để biết thêm thông tin chi tiết.
Khi nào bệnh nhân chấm dứt điều trị?
Vì nghiện là bệnh mãn tính của não bộ nên giống như điều trị bằng Methadone, bệnh nhân điều trị bằng thuốc Buprenorphine là điều trị lâu dài. Tuy nhiên trong quá trình điều trị bệnh nhân có thể chấm dứt điều trị trong các trường hợp sau:
- Không tuân thủ quy trình điều trị hoặc không tuân thủ hướng dẫn của thầy thuốc.
- Có hành vi phạm pháp;
- Xét nghiệm dương tính với các chất ma túy khác ngoài chất dạng thuốc phiện.
- Tự nguyện xin thôi điều trị.
Kế hoạch triển khai của Cục Phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới như thế nào?
Mặc dù thuốc đã triển khai tại nhiều nước trên thế giới, tuy nhiên lại là mới ở Việt Nam, do vậy Cục Phòng, chống HIV/AIDS dự kiến:
Giai đoạn đầu triển khai thí điểm tại một số tỉnh, ưu tiên các tỉnh miền núi, vùng sâu, vùng xa như: Sơn La, Điện Biên; Nghệ An Yên Bái; Hòa Bình; Lai Châu; Thanh Hóa. Những tỉnh này trước tiên là triển khai tại các cơ sở điều trị Methadone. Sau đó có thể cấp phát thuốc về cho nhân viên y tế thôn bản để họ cấp cho bệnh nhân nhằm giảm quãng đường và thời gian đi lại của bệnh nhân.
Sau giai đoạn thí điểm, tùy kết quả; Cục Phòng, chống HIV/AIDS có thể sẽ tham mưu cho Bộ Y tế triển khai rộng rãi ra toàn quốc như Methadone hiện nay.
Khi bệnh nhân điều trị bằng Buprenorphine, bệnh nhân cần lưu ý gì?
Buprenorphine không phải là thuốc cai nghiện mà là để điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện, để bệnh nhân không thèm nhớ sử dụng thuốc phiện hay heroin. Cần điều trị lâu dài chứ không phải điều trị vài tuần hay vài tháng.
Khi bắt đầu điều trị, bệnh nhân hàng ngày vẫn phải đến cơ sở y tế theo hướng dẫn của thầy thuốc cho đến khi đạt liều ổn định.
Bệnh nhân phải ngậm thuốc ít nhất 15 phút tại cơ sở y tế để đảm bảo thuốc đã tan hết trong miệng và có tác dụng.
Ông có lời khuyên gì cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện?
Nghiện là bệnh mãn tính của não bộ nên cần điều trị và điều trị lâu dài.
Có thể nói, việc đưa thêm Buprenorphine vào điều trị cho người nghiện các chất dạng thuốc phiện là một sự quan tâm lớn của Đảng và Nhà nước để bệnh nhân có thêm sự lựa chọn phù hợp với điều kiện của từng cá nhân. Do vậy người nghiện các chất dạng thuốc phiện hãy vượt qua chính mình để tiếp cận ngay điều trị Methadone hoặc Burpenorphine vì lợi ích sức khỏe, kinh tế của chính bản thân mình, gia đình mình rồi sau đó là các lợi ích của cộng đồng.
Tôi cũng khuyên các gia đình có người thân nghiện cần yêu thương, hỗ trợ giúp đỡ người nghiện tiếp cận các dịch vụ điều trị Methadone hay Buprenorphine và dự phòng lây nhiễm HIV.
Xin cám ơn Cục trưởng!
HT
